Του Νίκου Τσούλια
Το σχολείο του μέλλοντος δεν είναι σχολείο του «μέλλοντος – χρόνου» αλλά του «μέλλοντος – οράματος» και θα μπορούσε να προσδιοριστεί με μόλις μια πρόταση. Θα πρέπει να είναι ένα σχολείο που θα διαπαιδαγωγεί στα μεγάλα ιδανικά του ουμανισμού και της δημοκρατίας και θα εμπνέει τους μαθητές στα οράματα μιας δίκαιης κοινωνίας, που θα δίνει στα παιδιά και στους νέους τη χαρά της γνώσης και της αυτογνωσίας και θα προάγει την ελευθερία του πνεύματος και την κριτική σκέψη, τη δημιουργικότητα και την αυτενέργεια.
Ένα τέτοιο σχολείο δεν μπορεί να έλθει μόνο του με τη ροή του χρόνου, δεν είναι κάπου προσδιορισμένο στο μέλλον. Το σχολείο του μέλλοντος θα είναι καρπός των κοινωνικών αγώνων για έναν κόσμο ανθρωπισμού και ελευθερίας, χωρίς ανισότητες και αδικίες. Δεν το φέρνει το …ξεφύλλισμα του ημερολογίου αλλά η διαρκής συστηματική προσπάθεια ενός ευρέος Μορφωτικού Κινήματος, που θα οδηγήσει τη σημερινή ιστορικότητα της γενικευμένης εμπορευματοποίησης και του άκρατου καταναλωτισμού σε ένα ξέφωτο προοδευτικών αξιών: της αλληλεγγύης, της κατανόησης, της συνεργατικότητας, του σεβασμού κάθε διαφορετικότητας, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της χειραφέτησης και της αυτοπραγμάτωσης κάθε ανθρώπου.
Το σχολείο του μέλλοντος θα είναι σχολείο αγωγής και διαπαιδαγώγησης. Γιατί οφείλει να ανατρέψει τη σημερινή παρακμιακή εικόνα της πλήρους της επικυριαρχίας μιας στενά χρησιμοθηρικής λειτουργίας της εκπαίδευσης προσανατολισμένης στις επιταγές της αγοράς εργασίας και του ευδαιμονισμού μέσω των υλικών αγαθών. Το σχολείο των οραμάτων μας οφείλει να προσδιορίσει για «ποια κοινωνία μιλάει» και για «ποιον πολίτη αναφέρεται». Δεν μπορεί να είναι ουδέτερο στην ιδεολογική και κοσμοθεωρητική διαπάλη.
Το σχολείο του μέλλοντος θα είναι σχολείο παιδείας και μόρφωσης. Να δίνει στέρεα γενική παιδεία που θα οδηγεί στα μονοπάτια της βαθιάς μόρφωσης και θα ανακαλύπτει στους μαθητές την απελευθέρωση, που μόνο η γνώση και η διαρκής επιθυμία για αυτογνωσία και ετερογνωσία μπορεί να προσφέρει. Όχι, δεν μπορεί να προσανατολίζεται μονομερώς και αποκλειστικώς στο μονόδρομο που οδηγεί στις Πανελλαδικές εξετάσεις. Δεν μπορεί να θεωρούμε ως εκπαιδευτικό θρίαμβο μόνο την εισαγωγή των μαθητών στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση, γιατί είναι μόνο ένα στιγμιότυπο στη μορφωτική προσπάθεια των νέων και αν δεν έχουμε δημιουργήσει μια ευρεία κουλτούρα δια βίου μάθησης, αν δεν έχουμε κάνει τη γνώση επιθυμία για περισσότερη γνώση μέχρι το τέλος της ζωής μας – όπως ο Σωκράτης, ο μεγάλος μας δάσκαλος, ο δάσκαλος όλων των Ελλήνων και πολύ πέραν τούτων –, δεν έχουμε εκπαιδεύσει ουσιαστικά.
Το σχολείο του μέλλοντος θα είναι σχολείο τέχνης και πολιτισμού. Γιατί αν δεν μετασχηματίσει το σημερινό στενό πλαίσιο της εγκύκλιας γνώσης, διακινδυνεύει να απομονωθεί ως ένα γραφικό απομεινάρι των παλιών καιρών και δεν θα μπορεί να παρακολουθεί και να ερμηνεύει τα δρώμενα της κοινωνίας και του πολιτισμού και τους επαναστατικούς προβληματισμούς της επιστήμης και του φιλοσοφίας. Η τέχνη ήδη επωάζεται μέσα από τις ποικίλες αυτόβουλες δραστηριότητες μαθητών και εκπαιδευτικών και προσπαθεί να προάγει με τον πιο εντυπωσιακό τρόπο τη δημιουργικότητα και την αυτενέργεια.
Το σχολείο του μέλλοντος θα είναι σχολείο πνευματικής καλλιέργειας και εξανθρωπισμού. Σήμερα υπάρχει ένα σοβαρό έλλειμμα στη λειτουργία του σχολείου. Η γνώση, και μάλιστα στην εργαλειακή της έκφραση, ανάγεται σε αυτοσκοπό και έχει χάσει το δρόμο της που οδηγεί προς την αρετή και την καλλιέργεια του συναισθήματος. Βλέπουμε την ερήμωση της ψυχής μας και τη βεβήλωση των ευαισθησιών μας αλλά νιώθουμε παραιτημένοι στο να αναζητήσουμε το γιατί συμβαίνει. Βιώνουμε τη βαρβαρότητα του αγοραίου τρόπου ζωής αλλά είμαστε πετρωμένοιμπροστά από το πρόσωπο της «Μέδουσας – αδιαφορίας». Δεν νιώθουμε τα σκιρτήματα της ζωής αλλά απλώς υπάρχουμε μέσα στη ροή του χρόνου μη περιμένοντας τίποτα, γιατί δεν έχουμε δώσει νόημα στη ζωή μας και αξία στον εαυτό μας.
Το σχολείο του μέλλοντος θα είναι σχολείο χαράς και αγώνα. Ο εκπαιδευτικός από την πρώτη του επαφή με το μαθητή του νηπιαγωγείου μέχρι την τελική σχέση του με το διδακτορικό φοιτητή έχει ένα απλό στοίχημα να κερδίσει: να προβληματίσει και να εμπνεύσει τον εκπαιδευόμενο στην αντίληψη ότι η ομορφιά της ζωής είναι στο συνεχή αγώνα, ότι ο αγώνας της γνώσης είναι ο ίδιος με τον αγώνα της κοινωνικής προόδου. Φιλοδοξία του εκπαιδευτικού είναι να φτάσει την παιδαγωγική του σχέση σε εκείνο το σημείο όπου ο μαθητής θα σκέπτεται και θα αγωνιά το πότε θα πάει στο σχολείο για να γεύεται τη λάμψη του φωτός, την ομορφιά της μάθησης, τη δημιουργία εκείνου του εσωτερικού κόσμου του που τον οδηγεί στην ομορφιά της αγάπης και του αλτρουισμού.
