Μεταρρύθμιση της παιδαγωγικής
Penelope Harnett (University of West of England, Bristol, United Kingdom)
Η παιδαγωγική είναι μια κοινωνική κατασκευή. Δεν μπορεί να μελετηθεί μεμονωμένα, καθώς τόσο ο ορισμός όσο και η εφαρμογή της εξαρτώνται από κοινωνικά, οικονομικά και πολιτισμικά συγκείμενα. Διαφορετικές γενιές έχουν δώσει τους δικούς τους ορισμούς για την παιδαγωγική, σε συνάρτηση με το πλαίσιο στο οποίο ζουν και τις πεποιθήσεις τους.
Η μελέτη της ιστορίας της παιδαγωγικής δίνει συγκεκριμένες ευκαιρίες για μεγαλύτερη επίγνωση της ευρωπαϊκής συνείδησης, δεδομένου ότι εστιάζει τόσο στις προσωπικές όσο και στις συλλογικές πεποιθήσεις και επίσης δίνει τη δυνατότητα για έρευνες που δεν σχετίζονται απαραίτητα με τα εθνικά κράτη, αλλά με τις ομάδες ανθρώπων που έζησαν στην Ευρώπη σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους.
Η παιδαγωγική είναι μια σύνθετη έννοια που περικλείει μια σειρά ζητημάτων. Πρόσφατα ένα μεγάλης κλίμακας εκπαιδευτικό πρόγραμμα στο Ηνωμένο Βασίλειο επιχείρησε να προσφέρει ένα εννοιολογικό πλαίσιο για την ανάλυση της παιδαγωγικής. Υποστηρίζει ότι οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν ζητήματα που αφορούν στους σκοπούς της εκπαίδευσης, στα μαθησιακά πλαίσια, στις διαδικασίες διαχείρισης της τάξης και στα μαθησιακά αποτελέσματα και ότι αυτό το κάνουν σε συνάρτηση με τα μορφωτικά περιεχόμενα, την παιδαγωγική και την αξιολόγηση. Το πλαίσιο του προγράμματος αυτού συγκροτεί ένα χρήσιμο εργαλείο συζήτησης και στοχασμού σχετικά πάνω στην παιδαγωγική και το αναλυτικό πρόγραμμα (Pollard, 2008).
Με όρους της ιστορίας της εκπαίδευσης, ένα παρόμοιο πλαίσιο μπορεί να διαμορφώσει ένα χρήσιμο πρίσμα, προκειμένου να διερευνηθούν η εξέλιξη της παιδαγωγικής και των μεταρρυθμίσεών της. Ένα τέτοιο πλαίσιο θα ήταν δυνατό να υποστηρίξει μια πολυεπίπεδη ανάλυση, εντάσσοντας τις παιδαγωγικές μεταρρυθμίσεις σε συγκεκριμένα συγκείμενα, τα οποία με τη σειρά τους θα έδιναν δυνατότητες να αναδυθούν ερωτήματα και να αναπτυχθούν περαιτέρω έρευνες. Ένα πλαίσιο εργασίας θα μπορούσε να συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση των αλληλεπιδράσεων, των συγκλίσεων και των εντάσεων που προσδιόρισαν την εξέλιξη της παιδαγωγικής σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Βασικά ερωτήματα που συμβάλλουν σε ένα τέτοιο πλαίσιο είναι τα εξής:
- Παιδαγωγική και σκοποί της εκπαίδευσης : Η σχέση της παιδαγωγικής με τους ευρύτερους σκοπούς της εκπαίδευσης και της μάθησης. Για ποιο λόγο δημιουργήθηκε η εκπαίδευση; Τι ελπίζουν να πετύχουν οι άνθρωποι μέσω της εκπαίδευσης; Γιατί τα εθνικά κράτη άρχισαν να δείχνουν εντεινόμενο ενδιαφέρον για την εκπαίδευση και γιατί οι θρησκευτικές κοινότητες άσκησαν τόση επιρροή στην εκπαίδευση; Ποια υπήρξε η αντίθεση ανάμεσα στην ενδυνάμωση του ατόμου και στην ανάγκη για συλλογική ευθύνη;
- Παιδαγωγική και αναλυτικά προγράμματα . Το είδος των γνώσεων και δεξιοτήτων, αξιών και στάσεων που πρέπει να μεταδίδονται μέσω της εκπαίδευσης. Μήπως συγκεκριμένες παιδαγωγικές προάγουν ορισμένα στοιχεία περισσότερο από άλλα; Τι εκτιμάται περισσότερο, η γνώση ή οι δεξιότητες; Πόση έμφαση δίνεται στην μετάδοση συγκεκριμένων στάσεων και αξιών;
- Η σημασία της παιδαγωγικής και της εκπαίδευσης: Ποιος δίνει αξία στην εκπαίδευση και ποιος επωφελείται απ’ αυτήν; Εκτιμάται η εκπαίδευση εξίσου από όλα τα μέλη της κοινωνίας; Πώς η εκπαίδευση και η παιδαγωγική διαφέρουν ανάλογα με την κοινωνική τάξη, το φύλο, τον πολιτισμό, την εθνότητα και τις οικονομικές συνθήκες; Σε ποιο βαθμό η εκπαίδευση θεωρείται σημαντική σε διαφορετικά κοινωνικά, πολιτικά και πολιτιστικά περιβάλλοντα;
- Η επιρροή διαφορετικών τόπων/δικτύων μάθησης και πόρων στην παιδαγωγική: Ποια είναι η σχέση μεταξύ του πνεύματος των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και της παιδαγωγικής που εφαρμόζεται μέσα σε αυτά; Σε ποιο βαθμό τα σχολικά κτίρια και οι διαθέσιμοι πόροι υποστηρίζουν ή επηρεάζουν την εφαρμογή της παιδαγωγικής;
- Μαθησιακές και διδακτικές διαδικασίες: Ποιες μαθησιακές διαδικασίες ανταποκρίνονται στις κοινωνικές ανάγκες των εκπαιδευόμενων; Ποια είδη σχέσεων ενθαρρύνονται να αναπτύξουν οι εκπαιδευόμενοι μεταξύ τους και με τους δασκάλους τους; Ποια βαρύτητα δίνεται στις συναισθηματικές ανάγκες των εκπαιδευόμενων; Λαμβάνονται υπόψη τα ενδιαφέροντα των εκπαιδευόμενων και η απόλαυση της μαθησιακής διαδικασίας; Με ποιους τρόπους ο διδακτικός σχεδιασμός ανταποκρίνεται στο επίπεδο γνωστικής ανάπτυξης των εκπαιδευόμενων; Πώς η διδασκαλία ταιριάζει στις κοινωνικές, συναισθηματικές και γνωστικές ανάγκες των εκπαιδευόμενων;
- Μέτρηση των αποτελεσμάτων της παιδαγωγικής. Λογοδοσία. Η εξέλιξη της εμπειρίας των εκπαιδευόμενων – πώς η πρόοδός τους μετριέται και γίνεται κατανοητή;
- Τα αποτελέσματα της παιδαγωγικής: Με ποιους τρόπους η εκπαίδευση έχει προετοιμάσει τους εκπαιδευόμενους για τα επόμενα στάδια της ζωής τους;
Διαφορετικές προσεγγίσεις και πηγές πληροφόρησης μπορούν να αξιοποιηθούν για τη μελέτη της ανάπτυξης και της μεταρρύθμισης της παιδαγωγικής, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται:
- οι ζωές και η επιρροή που άσκησαν συγκεκριμένα άτομα που έζησαν στην Ευρώπη και πώς αυτές οι ιδέες αναπτύχθηκαν
- βιβλία παιδαγωγικής
- οι πηγές που αξιοποιήθηκαν για τη διδασκαλία
- τα κτίρια όπου έλαβε χώρα η εκπαίδευση
- οι αφηγήσεις των εμπειριών των ατόμων, που διασώζονται μέσω προφορικών μαρτυριών, επιστολών, ημερολογίων και άλλων πηγών.
Η μελέτη της παιδαγωγικής προσφέρει επίσης πλούσιες ευκαιρίες στους μαθητές και στους φοιτητές να διερευνήσουν την ιστορία του τόπου και της περιφέρειάς τους και να συσχετίσουν τις τοπικές εμπειρίες με ένα ευρύτερο πλαίσιο εξελίξεων σε ολόκληρη την Ευρώπη. Δεν παρουσιάζουμε έναν εξαντλητικό κατάλογο των παιδαγωγικών μεταρρυθμίσεων, αλλά εστιάζουμε σε ορισμένες βασικές ιδέες στην εξέλιξη της παιδαγωγικής, οι οποίες υπήρξαν σημαντικές και επηρέασαν τις ζωές πολλών ανθρώπων που έζησαν στην Ευρώπη στη διάρκεια μιας μακράς περιόδου. Αυτές οι ιδέες εξετάζονται στις διδακτικές ενότητες που ακολουθούν. Είναι οι ακόλουθες:
- η επιρροή της θρησκείας στη διαμόρφωση της παιδαγωγικής και των αναλυτικών προγραμμάτων
- η επέκταση της λαϊκής εκπαίδευσης και η κρατική παρέμβαση
- η αλλαγή απόψεων σχετικά με τους μαθητές και τη μάθηση
