Αν φτάσατε σε αυτό το άρθρο μέσα από το Google ή το Facebook, η επιλογή σας έχει ήδη καταγραφεί από τα δίκτυα διαχείρισης δεδομένων που σχηματίζουν τον παγκόσμιο ιστό, τον «εγκέφαλο», το background των εταιρειών αυτών. Η πληροφορία αυτή εμπλουτίζει το ψυχολογικό πορτρέτο σας – ποιος είστε, πώς σκέφτεστε, πώς αποφασίζετε. Το πορτρέτο αυτό ανανεώνεται συνεχώς ενώ εσείς νομίζετε ότι περιδιαβαίνετε μόνοι στο Διαδίκτυο. Αν ένα πολιτικό κόμμα ή μια εταιρεία ρούχων επικοινωνήσει με το Google ή το Facebook ζητώντας να μάθει πώς θα σας πείσει (πώς θα πείσει εσάς συγκεκριμένα!) να το ψηφίσετε ή να αγοράσετε τα προϊόντα της αντίστοιχα, θα πληροφορηθεί τον τρόπο έναντι αδράς αμοιβής. Θα μάθει επακριβώς ποια είναι τα «κλειδιά» σας. Θα αγοράσει έναν κατάλογο με τα μηνύματα που πρέπει να περάσουν «τυχαία» από την οθόνη σας προκειμένου να γεννηθεί στο μυαλό σας –στο δικό σας μυαλό, με τις συγκεκριμένες πεποιθήσεις, αξίες, ευαισθησίες, απόψεις, προκαταλήψεις και συνήθειες– η επιθυμία και η απόφαση να ψηφίσετε αυτό το κόμμα ή να αγοράσετε αυτά τα ρούχα. Και τότε το κόμμα ή η εταιρεία ρούχων θα αποφασίσει αν θα ασχοληθεί μαζί σας για να «χτίσει» μέσα σας την επιθυμητή «επιθυμία» σας ή αν θα επικεντρωθεί σε άλλους, ευκολότερους στόχους, προκειμένου να αποσπάσει τα αποτελέσματα που θέλει. Εσείς θα είστε απόλυτα πεπεισμένοι ότι ψηφίσατε το κόμμα ή αγοράσατε το ρούχο χάρη στην ελεύθερη βούληση που διαθέτετε, αλλά κάποιοι άλλοι θα δίνουν συγχαρητήρια στον εαυτό τους και θα απολαμβάνουν την ισχύ και τα οφέλη επειδή σας οδήγησαν έως εκεί.
Αυτό είναι το μήνυμα του βιβλίου «The Age of Surveillance Capitalism» («Η εποχή του κατασκοπευτικού καπιταλισμού») της επίτιμης καθηγήτριας της Σχολής Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ Σοσάνα Ζούμποφ. Το βιβλίο συγκρίνεται ήδη με τα έργα του Ανταμ Σμιθ και του Μαρξ με την έννοια ότι αποτελεί μια ριζοσπαστική προσέγγιση στη φύση του καπιταλισμού. Η Ζούμποφ αποδεικνύει ότι το Google και το Facebook συλλέγουν, αναλύουν και μετατρέπουν τα ίχνη των χρηστών σε έναν νέο τύπο «πρώτης ύλης» με την οποία χτίζονται και πωλούνται σε εταιρείες και οργανισμούς μοντέλα πρόβλεψης μελλοντικών συμπεριφορών και μέθοδοι τροποποίησης υφιστάμενων επιθυμιών των καταναλωτών. Το αμερικανικό κράτος –και από κοντά οι Κινέζοι και οι Ρώσοι με την ανάπτυξη παράλληλων δικτύων– επιτρέπει τις διαδικασίες αυτές επειδή εξασφαλίζει πρόσβαση σε δυνατότητες παρακολούθησης και επιρροής που είναι πρωτοφανείς στην ιστορία και οδηγούν στην «ουτοπία» μιας κοινωνίας που θα μπορεί να χειραγωγείται στον μέγιστο βαθμό.
Μια παγκόσμια συζήτηση μόλις ξεκίνησε. Το Google και το Facebook μόλις κατέγραψαν ότι γνωρίζουμε.
του
ΠΑΥΛΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ
