Πριν λίγα χρόνια έδωσα μια ομιλία με θέμα την ψυχολογία της ευτυχίας σε μια ομάδα λογιστών της εταιρείας Fortune 100 στη Νέα Υόρκη. Στην αίθουσα υπήρχαν περίπου σαράντα άτομα. Με το που ξεκίνησα να μιλώ, παρατήρησα ότι κάποιοι από τους παρευρισκομένους έδειξαν ενδιαφέρον για το θέμα, ενώ άλλοι κάθονταν στο πίσω μέρος της αίθουσας χαμογελώντας ειρωνικά. Οι τελευταίοι προφανώς ήσαν υποχρεωμένοι να παρίστανται στην ομιλία, χωρίς όμως να θεωρούν αξιόλογο το θέμα της.
Δεν τους κατηγόρησα. Στο κάτω-κάτω, σπάνια ακούμε να μας μιλούν για την ευτυχία ως το μυστικό της επιτυχίας. Στην ουσία, διδασκόμαστε το αντίθετο.
Ο συνάδελφος που με προσκάλεσε να μιλήσω στην εταιρεία λογιστών με είχε προειδοποιήσει ότι η επιστήμη της ευτυχίας μπορεί και να μην άγγιζε τους συναδέλφους του, καθότι ήσαν συνηθισμένοι στη γλώσσα των αριθμών. Με συμβούλεψε μάλιστα να ξεκινήσω αναφερόμενη σε γεγονότα και αριθμούς σχετικά με το κόστος των αρνητικών συναισθημάτων και τα οφέλη της ευτυχίας. Από τη στιγμή που απευθυνόμουν σε λογιστές, θα έπρεπε να αφήσω τους αριθμούς να μιλήσουν από μόνοι τους. Όπως ήταν αναμενόμενο, μέχρις ότου ολοκληρώσω τα βασικά σημεία της ομιλίας μου τα ειρωνικά χαμόγελα είχαν σβήσει. Μέχρι το τέλος της ομιλίας, ακόμη και οι αδιάφοροι στο πίσω μέρος της αίθουσας παραδέχονταν ότι είχαν πειστεί εξαιτίας της «χιονοστιβάδας πειστικών στοιχείων», όπως χαρακτηριστικά μου είπαν.
Παρότι δεν ακούμε συχνά για τη σχέση που συνδέει την ευτυχία με την επιτυχία, διαισθητικά αντιλαμβανόμαστε τον ισχυρό αντίκτυπο που έχουν τα συναισθήματα επάνω μας. Ένα αρνητικό σχόλιο από κάποιον συνάδελφο ή ένας πρωινός καβγάς με τον σύντροφό μας μπορεί άλλωστε να εμποδίσει την παραγωγικότητα και τη συγκέντρωσή μας καθ’ όλη την υπόλοιπη μέρα. Τα συναισθήματα και η κατάσταση του νου μας επηρεάζουν σημαντικά οτιδήποτε κάνουμε. Σκεφτείτε πόσο διαφορετική είναι η επικοινωνία και η παραγωγικότητά σας όταν είστε αγχωμένοι, λυπημένοι ή θυμωμένοι, εν αντιθέσει με όταν είστε χαρούμενοι, χαλαροί και με θετική διάθεση.
Η ευτυχία -οριζόμενη ως η κατάσταση κατά την οποία τα θετικά συναισθήματα υπερτερούν- έχει βαθιά θετική επίδραση στην επαγγελματική και προσωπική μας ζωή. Αυξάνει τη συναισθηματική και κοινωνική νοημοσύνη μας, βελτιώνει την παραγωγικότητά μας και αυξάνει την επιρροή μας σε συνομηλίκους και συναδέλφους. Αυτά είναι τα συστατικά που μας επιτρέπουν να είμαστε επιτυχημένοι δίχως να υπονομεύουμε την υγεία μας και την ψυχολογική μας κατάσταση.
Η Μπάρμπαρα Φρέντρικσον από το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας, μαζί με άλλους ερευνητές που μελετούν τον αντίκτυπο των θετικών συναισθημάτων, ανακάλυψαν ότι η ευτυχία αναδεικνύει τις δυνατότητές μας με τέσσερις βασικούς τρόπους.
Πνευματικά.
Τα θετικά συναισθήματα σας βοηθούν να μαθαίνετε γρηγορότερα, να σκέφτεστε πιο δημιουργικά και να αντεπεξέρχεστε σε δύσκολες καταστάσεις. Για παράδειγμα, ο Μαρκ Μπίμαν από το Πανεπιστήμιο Νορθγουέστερν έδειξε ότι οι άνθρωποι λύνουν πιο εύκολα έναν γρίφο, αφού πρώτα παρακολουθήσουν ένα αστείο βιντεάκι. Η κεφάτη διάθεση, χαλαρώνοντας την ένταση και ενεργοποιώντας τα κέντρα ευεξίας του εγκεφάλου, πυροδοτεί συνδέσεις των νευρώνων που επιτρέπουν μεγαλύτερη πνευματική ευελιξία και δημιουργικότητα. Συνεπώς, δεν είναι παράξενο που πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η ευτυχία κάνει τους ανθρώπους κατά 12% πιο παραγωγικούς.
Ψυχολογικά.
Αν είστε όπως οι περισσότεροι άνθρωποι, τότε μάλλον πέφτετε θύμα των παλινδρομήσεων που συμβαίνουν στο μυαλό σας. Οι διαθέσεις σας -και όχι οι εξωτερικοί παράγοντες- καθορίζουν το πώς θα πάει η μέρα σας. Μπορεί να βρίσκεστε σε μια όμορφη παραλία κι ωστόσο να νιώθετε δυστυχισμένοι επειδή έχετε τσακωθεί με ένα μέλος της οικογένειάς σας. Αντίθετα, μπορεί να νιώθετε ευτυχείς εν μέσω μποτιλιαρίσματος, επειδή μόλις μάθατε ότι περιμένετε παιδί – τα θετικά συναισθήματα σας βοηθούν να διατηρείτε συναισθηματική ισορροπία ανεξάρτητα από τις συνθήκες. Με ποιον τρόπο; Έρευνα της Μπάρμπαρα Φρέντρικσον και άλλων ειδικών δείχνει ότι τα θετικά συναισθήματα σας βοηθούν να υπερβείτε στρεσογόνες καταστάσεις πιο γρήγορα. Βοηθώντας να επανέλθετε γρήγορα από μια κατάσταση αρνητικών συναισθημάτων, μειώνουν αποτελεσματικά τον χρόνο που νιώθετε στρες, θυμό ή κατάθλιψη, και σας κάνουν να νιώθετε γενικότερα πιο αισιόδοξοι.
Ας πούμε ότι η δουλειά σας απαιτεί να έρθετε σε επαφή με έναν πελάτη, έναν συνάδελφο ή τον διευθυντή σας που είναι κριτικός και αυστηρός απέναντί σας. Ως συνέπεια, ίσως και να δυσκολεύεστε στο να δίνετε καθημερινά τον καλύτερο εαυτό σας. Ωστόσο, αν καταφέρνετε να διατηρείτε θετικά συναισθήματα, θα αναρρώνετε πιο γρήγορα ύστερα από οποιαδήποτε συνάντηση. Η αισιοδοξία θα σας δώσει τόσο ψυχολογική όσο και σωματική ώθηση ενάντια στο στρες που σας προκαλεί το συγκεκριμένο άτομο. Έτσι, θα διατηρείτε πιο εύκολα την παραγωγικότητα και την ηρεμία σας.
Κοινωνικά.
Αναμφίβολα, οι καλές σχέσεις στον εργασιακό χώρο -με διευθυντές, συναδέλφους, υπαλλήλους ή πελάτες- είναι καθοριστικές ως προς την επιτυχία. Τα θετικά συναισθήματα ενδυναμώνουν τις υπάρχουσες σχέσεις. Για παράδειγμα, το γέλιο -γενικότερα η έκφραση θετικού συναισθήματος- κάνει τους ανθρώπους πιο ανοιχτούς και πρόθυμους για συνεργασία.
Πολλές μελέτες δείχνουν ότι οι ευτυχισμένοι υπάλληλοι συμβάλλουν στη δημιουργία ενός ευχάριστου εργασιακού περιβάλλοντος. Συγκεκριμένα, οι χαρούμενοι, φιλικοί και υποστηρικτικοί συνάδελφοι
- χτίζουν ποιοτικότερες σχέσεις με τους άλλους στη δουλειά
- αυξάνουν το επίπεδο παραγωγικότητας των συναδέλφων τους
- αυξάνουν το αίσθημα της συναδελφικής αλληλεγγύης
- βελτιώνουν το αίσθημα ευθύνης στον χώρο εργασίας
- αυξάνουν το επίπεδο αφοσίωσης στο εργασιακό αντικείμενο
- παρέχουν υψηλού επιπέδου υπηρεσίες προς τους πελάτες ακόμη κι αν δεν επωφελούνται οι ίδιοι από αυτό
Η έρευνα δείχνει ότι αρνητικά συναισθήματα όπως το άγχος και η κατάθλιψη -σε αντίθεση με τα θετικά συναισθήματα- μας κάνουν πιο εγωκεντρικούς. Απεναντίας, τα θετικά συναισθήματα αυξάνουν την τάση μας να συνδεόμαστε με τους άλλους με τρόπους παραγωγικούς. Η Φρέντρικσον δείχνει ότι η ευτυχία αυξάνει μέσα μας το αίσθημα του ανήκειν, επιτρέποντάς μας να βλέπουμε τα πράγματα από την πλευρά των άλλων και κατά συνέπεια μεγαλώνοντας τις πιθανότητες να συμβάλουμε με τρόπο θετικό στις ζωές τους. Αυξάνει με τρόπο δραματικό την ικανότητά μας να οικοδομούμε σχέσεις και φιλίες. Ως αντιστάθμισμα, αισθανόμαστε εγγύτερα τους άλλους, νιώθουμε μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και εξασφαλίζουμε υποστήριξη από το δίκτυο των κοινωνικών μας σχέσεων. Η ευτυχία μας επηρεάζει επίσης την παραγωγικότητα των συναδέλφων μας. Όπως οι δύσκολοι συνάδελφοι μπορούν να δημιουργήσουν μια εκρηκτική ατμόσφαιρα, έτσι και οι άνθρωποι με θετική και υποστηρικτική διάθεση δημιουργούν ευχάριστη ατμόσφαιρα. Όντας ευτυχισμένοι, κάνετε και τους γύρω σας ευτυχισμένους. Έρευνα των κοινωνιολόγων Τζέιμς Φάουλερ από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο και Νικόλα Χρηστάκη από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ ισχυρίζεται ότι η ευτυχία τείνει να εξαπλώνεται μέχρι και τρεις κλίμακες πέρα από σας – σε όσους βρίσκονται κοντά σας, σε συναδέλφους και γνωστούς σας, ακόμη και σε τρίτους που δε θα γνωρίσετε ποτέ. Έτσι δημιουργείτε μια νοοτροπία ευτυχίας στον εργασιακό χώρο, το σπίτι ή την κοινότητα.
Σωματικά.
Η Φρέντρικσον διαπίστωσε ότι τα θετικά συναισθήματα βελτιώνουν τη σωματική υγεία: αφενός, αυξάνουν τη σωματική δύναμη και την καρδιαγγειακή υγεία· και αφετέρου, βελτιώνουν τη συντονισμένη λειτουργία του οργανισμού, τον ύπνο και τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Επιπλέον, τα θετικά συναισθήματα σχετίζονται με τη μείωση των φλεγμονών. Με άλλα λόγια, η ευτυχία σάς διατηρεί πιο υγιείς, ακόμη κι αν εργάζεστε σε ένα έντονο ή στρεσογόνο περιβάλλον. Στην πραγματικότητα, τα θετικά συναισθήματα επιταχύνουν την ανάρρωση από την καρδιαγγειακή επίπτωση του στρες. Μελέτες σε πρώιμο στάδιο έχουν επίσης δείξει ότι το γέλιο εξομαλύνει τα επίπεδα της κορτιζόλης, ορμόνης που είναι υπεύθυνη για το στρες, βελτιώνει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και μειώνει τις φλεγμονές.
Το να συνειδητοποιήσετε, ωστόσο, ότι η ευτυχία οδηγεί στην επιτυχία δεν αρκεί. Γι’ αυτό άλλωστε έγραψα αυτό το βιβλίο: για να σας δείξω ακριβώς πώς η ευτυχία μπορεί να αυξήσει την αντοχή, τη δημιουργικότητα, την παραγωγικότητα, τα χαρίσματα και πολλές άλλες βασικές δεξιότητες που βοηθούν στο να φτάσετε στην επιτυχία. Θα διδαχθείτε δεξιότητες, όπως το πώς να είστε παραγωγικοί δίχως στρες, πώς να επιτυγχάνετε περισσότερα δίχως να εξαντλείστε – με άλλα λόγια, πώς να μεγιστοποιείτε τις επαγγελματικές σας δυνατότητες και την προσωπική σας ολοκλήρωση.
***
Έμα Σεπάλα – Ο δρόμος της ευτυχίας – Εκδόσεις Ψυχογιός
Ph.D., Επιστημονική διευθύντρια στο Στάνφορντ
