Ο Επίκουρος και τα διαδικτυακά σκουπίδια

Αυτό που βλέπουμε είναι ένα τούβλο από συμπαγές αλουμίνιο πάχους 10 εκατοστών που χρησιμοποιείται σαν ασπίδα σε διαστημοσυσκευές. Το τούβλο χτυπήθηκε από ένα πλαστικό (προσέξτε πλαστικό) διαστημικό σκουπίδι, 14 γραμμαρίων βάρους και πάχους 2,5 εκατοστών. Η ταχύτητα όμως με την οποία χτυπήθηκε ήταν –κάτι συνηθισμένο για το διάστημα-  24,500 χλμ/ώρα.  Το πλαστικό σκουπίδι διαπέρασε σχεδόν όλο το τούβλο, δείχνοντας ότι ακόμη και το πλαστικό μπορεί να είναι καταστροφικό σε τροχιακές ταχύτητες.

Όπως αναφέρει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος:

ένα αντικείμενο μεγέθους έως 1 εκατοστό θα μπορούσε να απενεργοποιήσει ένα όργανο ή ένα κρίσιμο σύστημα πτήσης σε έναν δορυφόρο.  Οτιδήποτε πάνω από 1 εκατοστό θα μπορούσε να διεισδύσει στις ασπίδες του διαστημικού σταθμού και οτιδήποτε μεγαλύτερο από 10 εκατοστά θα μπορούσε να καταστρέψει ένα δορυφόρο ή να προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημιά σ ένα διαστημικό σκάφος.

Και ξέρετε ποιος είναι ο λόγος που τέτοια μικρά αντικείμενα μπορούν να προκαλέσουν τόσο μεγάλη ζημιά; Όχι τόσο το μέγεθός τους, αλλά η ταχύτητα. Όλα κινούνται γρήγορα στο διάστημα.

Κάπως έτσι –ταχύτατα δηλαδή – διαδίδονται και τα fake news στο διαδίκτυο.  Οι ψευδείς ειδήσεις διαδίδονται 6  φορές πιο γρήγορα από τις πραγματικές, λέει μια μεγάλη έρευνα από το Πανεπιστήμιο ΜΙΤ. Και δεν είναι μόνο το «πιο γρήγορα» αλλά το ψέμα σε σχέση με την αλήθεια διαδίδεται πολύ μακρύτερα και σε μεγαλύτερο εύρος σε όλες τις κατηγορίες πληροφοριών.

Στον καιρό του διαδικτύου αρκεί ένα μικρό σκουπίδι, όπως πχ ένας ψεκασμένος γιατρός, για να κάνει μια μεγάλη ζημιά.

Για παράδειγμα πόσοι νομίζετε είναι αυτοί οι “ειδικοί” που διαφοροποιούνται και λένε τις δικές τους αρλούμπες στην εποχή του κορωνοιού ή των αντιεμβολιαστών;

Ελάχιστοι πραγματικά. Κι όμως αρκούν 10 “διαδικτυακά σκουπίδια ” για να παρασύρουν δεκάδες χιλιάδες μ ανυπολόγιστες συνέπειες πχ να ξαναγυρίσουν αρρώστιες που είχαμε εξαλείψει όπως η Ιλαρά ή να κινδυνεύσουν οι ζωές χιλιάδων.

Ο Γιόζεφ Γκέμπελς, ο μαέστρος της ναζιστικής προπαγάνδας εξηγούσε συνοπτικά τη μέθοδό του:

«Ένα ψέμα που λέγεται μία φορά παραμένει ψέμα, αλλά ένα ψέμα που λέγεται χίλιες φορές γίνεται αλήθεια».

Ή ακόμη κι ο Χίτλερ στο βιβλίο «Ο αγών μου» έγραφε ότι

«Ακόμα και η πιο λαμπρή προπαγανδιστική τεχνική δεν θα έχει επιτυχία αν δεν έχουμε κατά νου μία βασική αρχή – ότι πρέπει να περιορίζεται σε ορισμένα βασικά σημεία και να τα επαναλαμβάνει ξανά και ξανά».

Όπως αναρωτιέται ο Yuval Noah Harari  “μπορεί, άραγε, οποιοσδήποτε σημερινός εμποράκος fake news να προτείνει κάτι καλύτερο” ;

Με την έλευση του διαδικτύου συνέβησαν τα εξής γεγονότα στην ανθρωπότητα: Η τεχνολογία προχώρησε πολύ περισσότερο απ΄ ότι οι άνθρωποι μπορούσαν να χωνέψουν. Τα πράγματα δεν έγιναν – και δεν μπορούσαν να γίνουν- με τη σωστή σειρά. Δημιουργήθηκε το εργαλείο και δόθηκε προς χρήση χωρίς οδηγίες χρήσεως και χωρίς καμία εκπαίδευση.

Οι άνθρωποι μαθαίνουν στο σχολείο να θεωρούν αυτό που διαβάζουν/αποστηθίζουν ως αληθές, χωρίς να το αμφισβητούν, χωρίς να το κρίνουν, χωρίς να αμφιβάλλουν. Έτσι με ατροφική κριτική ικανότητα, χωρίς τις απαραίτητες δεξιότητες της ψηφιακής/πληροφοριακής παιδείας, ρίχτηκαν μέσα σ΄έναν ωκεανό πληροφοριών που κυριαρχούν τα δωρεάν σκουπίδια κι οδηγήθηκαν σε επικίνδυνες ατραπούς.

«Το ίντερνετ», απ’ όπου «ενημερώνονται» σήμερα οι 7 στους 10, προσφέρει άσυλο σ όλους τους αγύρτες και λειτουργεί σαν μεγεθυντικός φακός στις «θεωρίες  συνωμοσίας», την ανορθολογικότητα, και τη δεισιδαιμονία.

Ένα ψυχολογικο-κοινωνιολογικό πείραμα τεραστίων διαστάσεων λαμβάνει χώρα εδώ και 20 χρόνια περίπου. Δεν ξέρω αν το έχετε συνειδητοποιήσει, αλλά το προϊόν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είμαστε εμείς οι ίδιοι. Αυτό που πουλιέται κι αγοράζεται είναι η προσοχή κι ο χρόνος μας.

Ωραία όλα αυτά, αλλά τι μπορούμε να κάνουμε; Πως θα ξεκαθαρίζουμε το ψέμα από την αλήθεια;

Ο Επικούρειος “Κανόνας”

«ξεκαθαρίζοντας το έδαφος από το άχρηστο υλικό ο Επίκουρος περιόρισε την Διαλεκτική στους κανόνες που οδηγούν στον σχηματισμό σωστών κρίσεων, δηλαδή στο να ξεχωρίσει το φανταστικό από το πραγματικό. Το ξεκαθάρισμα αυτό ο ίδιος το είπε κριτήριο της Αλήθειας και το μέρος αυτό της φιλοσοφίας του το ονόμασε Κανονικόν ή Περι Κριτηρίου κι Αρχής.» Χ.Θεοδωρίδης

Υπάρχει μια αρχαία μέθοδος ξεκαθαρίσματος του ψέματος από την αλήθεια. Αυτός είναι ο “Κανόνας” του Επίκουρου, ένας αλγόριθμος κοινής λογικής που μπορεί να βοηθήσει τα μάλα πολλά. Εμπεριέχει:

Δύο αρχές:

α) Τίποτα δεν γίνεται από το τίποτα.

β) Την αρχή της πλήρους αναλογίας

Τέσσερα κριτήρια αληθείας:

α) τις αισθήσεις.

β) Τα πάθη

γ) τις προλήψεις

δ) Τις φανταστικές επιβολές της διανοίας.

Την εμπειρική μεθοδολογία επιμαρτύρησης και μη αμφισβήτησης και αντιμαρτύρησης και αμφισβήτησης.

Δεχόμαστε πως τίποτε δεν προκύπτει από το τίποτε: Ο Επίκουρος υιοθετεί εδώ μία από τις βασικές αρχές της φυσικής ότι «τίποτα δεν γίνεται από το τίποτα ούτε καταλήγει στο τίποτα». Και μόνο μ αυτό μπορούμε να πετάξουμε έξω τη μισή σαβούρα του διαδικτύου, που προωθεί φανταστικά, αναπόδεικτα, αντιεπιστημονικά πράγματα

Η πλήρης αναλογία. Δηλαδή για όλα τα σώματα στην φύση, ισχύουν οι ίδιοι φυσικοί νόμοι. Οι ίδιοι νόμοι που ισχύουν  για τα  φανερά, κανονικά θα πρέπει να ισχύουν και για τα μη φανερά. Εφ’ όσον όλα τα γνωστά επιμέρους στοιχεία δύο σωμάτων είναι όμοια, τότε και τα άγνωστα στοιχεία τους θα είναι όμοια. Κι εδώ εκκαθαρίζουμε ένα μεγάλο μέρος του παραλόγου και της μεταφυσικής

Τοποθετούμε το κριτήριο του πραγματικού στις αισθήσεις. Η Επικούρεια φιλοσοφία μας ζητάει να  ακουμπήσουμε στα φαινόμενα, στα γεγονότα, στην πραγματικότητα. Και όχι σε κενές δόξες, δηλαδή σε λόγια του αέρα. Δηλαδή τι μας λέει; ακολουθήστε την επιστήμη!

Ο Επίκουρος μπορεί να μην αμφιβάλει για την ικανότητα των αισθήσεών μας να παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες για την πραγματικότητα, ωστόσο τονίζει ότι είναι απαραίτητο, να αποφεύγουμε να βγάζουμε βιαστικά συμπεράσματα βασιζόμενοι αποκλειστικά σ΄ αυτές.

[…]δεν πρέπει να βιάζουμε τα δεδομένα για να τα ταιριάξουμε με μια απίθανη ερμηνεία

[…]δεν πρέπει να μελετούμε τη φύση βασιζόμενοι σε κενές υποθέσεις και αυθαίρετους νόμους, μα σε συμφωνία με τις απαιτήσεις των φαινομένων.

Επιστολή προς τον Πυθοκλή

Χρησιμοποιούμε τα τέσσερα κριτήρια της αλήθειας. Από τις αισθήσεις μας, έλεγε ο Επίκουρος, γεννιούνται οι παραστάσεις, οι έννοιες δηλαδή που καταθέτονται στο νου. Οι Προλήψεις, είναι όλα αυτά που αισθανθήκαμε, διδαχθήκαμε, εμπεδώσαμε από την ημέρα της γέννησής μας και που τα έχουμε αποθηκεύσει στην μνήμη μας. Οι έννοιες λοιπόν μαζί με τα αισθήματα και τα συναισθήματα γεννούν στον άνθρωπο το κριτήριο της αλήθειας, αυτό δηλαδή που μας αποκαλύπτεται σαν πραγματικότητα.

Εδώ πρέπει να τονίσουμε ότι Επίκουρος δέχεται την τυχαιότητα σαν κινητήριο δύναμη του αισθητού κόσμου. Ο κόσμος μας είναι περίπλοκος, ο επιστημονικός τρόπος σκέψης, απαιτεί να ενσωματώσουμε την τυχαιότητα, την αβεβαιότητα σε πολλές από τις πεποιθήσεις και τις ιδέες μας. Κι αυτό είναι κάτι που μισούν θανάσιμα οι περισσότεροι και επιλέγουν την άλλη πλευρά.

Επιβεβαιώνουμε τα συμπεράσματα με την επιμαρτύρηση ή μη αντιμαρτύρηση της πραγματικότητας προς αυτά.  Να μην κάνουμε βεβιασμένες κρίσεις και να μην ξεχνάμε μια παραγνωρισμένη αρχή της ορθολογικής σκέψης:  Η συσχέτιση δεν συνεπάγεται αιτιότητα (σχέση αιτίου-αιτατού)

Γιατί δεν πρέπει να μελετάμε τη φύση, με κενές υποθέσεις και αυθαίρετους νόμους, αλλά όπως απαιτούν τα φαινόμενα. Γιατί ο βίος μας δεν έχει ανάγκη από παραλογισμούς και κενές δοξασίες αλλά από ζωή χωρίς ταραχές. Όλα λοιπόν τακτοποιούνται αν εξηγηθούν με τη μέθοδο των πολλαπλών αιτιών, σε συμφωνία πάντοτε με τα γεγονότα και αν προβάλλουμε εκείνο που σχετικά με αυτά είναι ευλογοφανές. Όταν όμως κάποιος άλλο αφήνει κι άλλο δεν απορρίπτει, παρ’ όλο που κατά τον ίδιο τρόπο συμφωνεί με τα φαινόμενα, αυτός είναι φανερό ότι βρίσκεται μακριά από κάθε μελέτη της φύσης και κατρακυλάει στον μύθο[…] – Επιστολή προς Πυθοκλή

Πρέπει να χρησιμοποιούμε την πλειότιμη λογική και την επικούρεια μέθοδο σκέψης, που δεν μπορούν να τις χειραγωγήσουν οι φωνές των σειρήνων του παραλόγου. Είναι ευθύνη όλων μας να αφιερώνουμε χρόνο και προσπάθεια για να αποκαλύπτουμε τις προκαταλήψεις μας και να επιβεβαιώνουμε τις πηγές των πληροφοριών μας.

Ο Λουκιανός στον Ερμότιμο περιγράφει μερικά από τα εφόδια που χρειαζόμαστε για να μην γίνουμε υποχείριο κανενός: κριτική και νηφάλια σκέψη, ορθός λόγος, ν’ αξιολογείς τίμια και θαρραλέα

«Κριτική, καλέ μου άνθρωπε, και εξεταστική ικανότητα, μυαλό κοφτερό και σκέψη προσεκτική και αμερόληπτη -όπως πρέπει να ’vαι η σκέψη που θα κρίνει για τα μεγάλα ζητήματα- αλλιώς μάταια θα τα έχουμε δει όλα»

Η πολλή πληροφορία βέβαια απαιτεί βασικές γνώσεις, εμπειρία, υπομονή και ανοιχτό μυαλό για να αξιολογηθεί. Ανοίξτε κανένα βιβλίο. Κοπιάστε λίγο παραπάνω!

Δεν μπορεί κανείς να απαλλαγεί από τους φόβους για τα πιο σημαντικά πράγματα, αν δεν γνωρίζει ποια είναι η φύση του σύμπαντος και δίνει βάση στους μύθους που λέγονται γι’ αυτό. Συνεπώς, δεν μπορεί κανείς να απολαμβάνει ακέραιες τις ηδονές της ζωής, χωρίς τη φυσική επιστήμη.

Έπικ. Κύριαι Δόξαι 12.

Βασικές πρακτικές γνώσεις λοιπόν, από έναν μέγιστο της αρχαιότητας, για τη σημερινή εποχή που τα διαδικτυακά σκουπίδια είναι πιο θανατηφόρα από τα διαστημικά.

***

Γιώργος Γιώτης

ΠΗΓΗ: Αντικλείδι , https://antikleidi.com