Η καλλιέργεια της τεχνικής δημιουργίας ενός «χώρου μνήμης» στο μυαλό μπορεί να βελτιώσει, για μεγάλο χρονικό διάστημα, την ικανότητα της απομνημόνευσης, λένε οι επιστήμονες, θεωρώντας ότι πολλοί από εμάς διαθέτουμε αναξιοποίητα αποθέματα μνήμης.
Η δεξιότητα – που παραπέμπει σε μεθοδολογία Sherlock Holmes – να θυμάται κανείς κάθε πρόσωπο ονομαστικά και διάφορα άλλα επιτεύγματα θαυμαστής μνήμης, φαίνεται πως ατονούν και βρίσκονται στο ναδίρ κατά τις ώρες εκπαίδευσης και χρήσης ορθών τεχνικών ανάκλησης μνήμης.
Μάλιστα η τεχνική αυτή έγινε γνωστή μέσω ενός από τα τελευταία επεισόδια της ομώνυμης σειράς του BBC στην οποία ο ήρωας την χρησιμοποιεί για να θυμηθεί κάποιες λεπτομερείς ενός εγκλήματος. Δείτε το απόσπασμα:
Αυτή η τεχνική ανάκλησης που επινόησαν οι αρχαίοι Έλληνες φαίνεται πως βελτιώνει σημαντικά και σε μακροχρόνιο ορίζοντα την δυνατότητα ανάκλησης μνήμης, σύμφωνα με μία μελέτη που ισχυρίζεται ότι πολλοί από εμάς διαθέτουμε αναξιοποίητα αποθέματα μνήμης.
Σύμφωνα με ένα πείραμα, μια ομάδα ανθρώπων κλήθηκε να καλλιεργήσει έναν εσωτερικό «χώρο μνήμης» με αποτέλεσμα να διπλασιάσουν τον αριθμό των λέξεων που μπορούσαν να συγκρατήσουν σε σύντομη χρονική περίοδο και η δεξιότητα αυτή παρέμεινε ενεργή για τουλάχιστον τέσσερις μήνες. Η τεχνική, η οποία προϋποθέτει τη δημιουργία ζωντανών εικόνων σε οικείο περιβάλλον,αποδίδεται στον Έλληνα ποιητή Σιμωνίδη τον Κείο και είναι μια μεθοδολογία που χαίρει μεγάλης εκτίμησης από τους πρωταθλητές μνήμης.
Η μελέτη αποκάλυψε επίσης ότι μετά από 40 μέρες εξάσκησης, η εγκεφαλική δραστηριότητα των ανθρώπων είχε την τάση να προσομοιάζει με αυτήν που καταγράφεται σε ορισμένους παγκόσμιους πρωταθλητές μνήμης, γεγονός που υποδηλώνει ότι η εξάσκηση της μνήμης έχει τη δυνατότητα να τροποποιεί τον προγραμματισμό του εγκεφάλου με έναν τρόπο ευαίσθητο αλλά και δυναμικό.
Ο Nils Müller, νευροεπιστήμονας στο Radboud University αναφέρει σχετικά: «Ένα από τα αρχικά ζητήματα που έπρεπε να αντιμετωπίσουμε ήταν κατά πόσον ο εγκέφαλος ενός πρωταθλητή μνήμης έχει διαφορετικό προγραμματισμό. Υπάρχει κάποιο εκ γενετής χάρισμα που απλώς δεν μπορεί να διδαχθεί;»
Η απάντηση, παραδόξως, είναι αρνητική! Τα θαυμαστά επιτεύγματα μνήμης, όπως η ανάκληση εκατοντάδων δυαδικών ψηφίων, ή η τεχνική, τύπου Sherlock, να αναγνωρίζει κανείς αμέσως ένα πρόσωπο με το όνομά του, ενδεχομένως να φθίνουν την ώρα της εξάσκησης και χρήσης της ορθής τεχνικής ανάκλησης μνήμης, συμπέραναν οι ερευνητές.
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Neuron, δημιούργησε μία ομάδα διερεύνησης την οποία πλαισίωσαν 23 από τους 50 παγκόσμιους πρωταθλητές μνήμης που είχαν λάβει μέρος σε έναν ετήσιο διαγωνισμό με τίτλο «Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Μνήμης». Οι αθλητές κλήθηκαν να ανακαλέσουν στη μνήμη τους έναν κατάλογο 72 τυχαίων ουσιαστικών και ο μέσος όρος επιτυχίας ήταν σχεδόν 71 στις 72 λέξεις.
Αντιθέτως, μία μη έμπειρη ομάδα ανθρώπων ανακάλεσε στη μνήμη έναν μέσο όρο 26 λέξεων. Η ομάδα αυτή κατόπιν ακολούθησε ένα καθεστώς εκπαίδευσης 30 λεπτών σε καθημερινή βάση, κατά την οποία κλήθηκαν να περπατούν μέσω ενός επιλεγμένου οικείου περιβάλλοντα χώρου, όπως το σπίτι τους, τοποθετώντας αντικείμενα σε συγκεκριμένες θέσεις.
Ο Σιμωνίδης ο Κείος, είχε θεωρητικά εμπνευστεί την τεχνική “loci” (τόποι στα ιταλικά) μετά από μια φρικτή τραγωδία, την κατάρρευση δηλαδή μίας αίθουσας δεξιώσεων, αμέσως μετά την έξοδο του ποιητή από αυτή. Ορισμένοι από τους φίλους του δυστυχώς καταπλακώθηκαν, σε σημείο που οι άμορφες μάζες των πτωμάτων ήταν αδύνατο να ταυτοποιηθούν, οπότε ο μόνος τρόπος αναγνώρισης ήταν βάσει του σχεδιαγράμματος του τραπεζιού.
Ο Boris Konrad, νευροεπιστήμονας στο Ινστιτούτο Ψυχιατρικής Μονάχου MaxPlanck, αναφέρει: «Στην πραγματικότητα διασχίζεις ένα μέρος και μετά οπτικοποιείς την περιοχή και τοποθετήσεις εκεί, αργότερα, σε φαντασιακό επίπεδο ένα αντικείμενο. Δεν περιπλανιέσαι απλώς στο τρελλό κάστρο του μυαλού σου»
Επιπλέον, η εικόνα θα πρέπει να είναι ζωηρή, εντυπωσιακή και να τοποθετείται σταθερά στη συγκεκριμένη περιοχή. Στο βιβλίο Περπατώντας στο φεγγαρόφωτο με τον Einstein, ο ειδικός στα θέματα μνήμης Ed Cooke προτείνει να θυμάται κανείς ένα στοιχείο από έναν κατάλογο αγορών φέρνοντας στο μυαλό του την «ClaudiaSchiffer να κολυμπάει σε μια μπανιέρα τυριού cottage».
Ο Konradπου τυγχάνει να βρίσκεται στην 24η θέση του Παγκόσμιου Πρωταθλήματος Μνήμης, αναφέρει ότι η στρατηγική είναι αποτελεσματική διότι χαρτογραφεί βαρετές πληροφορίες πάνω σε κάτι που ο εγκέφαλος έχει εκπαιδευτεί εξελικτικά να κάνει εξαιρετικά καλά – να ανακαλεί πλάσματα της φαντασίας σε συγκεκριμένα σημεία.
«Παίρνεις υλικό που είναι πράγματι δύσκολο να θυμάσαι και το μετατρέπεις σε κάτι προσβάσιμο», αναφέρει. «Δεν αυξάνει τη χωρητικότητα της μνήμης∙ χρησιμοποιείς μια διαφορετική μορφή μνήμης που ήδη έχει τεράστια χωρητικότητα».
Μετά από 40 ημέρες καθημερινής εκπαίδευσης 30 λεπτών, οι συμμετέχοντες που είχαν μια μέση δεξιότητα μνήμης κατά την έναρξη, υπερδιπλασιάσαν την χωρητικότητα μνήμης, ανακαλώντας στη μνήμη 62 λέξεις κατά μέσο όρο – και τέσσερις μήνες αργότερα, χωρίς να συνεχίσουν την εκπαίδευση, είχαν την ικανότητα να θυμούνται 48λέξεις από έναν κατάλογο 72 λέξεων.
Ο Martin Dresler, επίσης νευροεπιστήμονας, αναφέρει: «από τη στιγμή που εξοικειωθεί κανείς με αυτές τις στρατηγικές και γνωρίζει πώς να τις εφαρμόσει, μπορεί να διατηρήσει την απόδοσή του σε υψηλό επίπεδο χωρίς περαιτέρω εξάσκηση».
Οι επιστήμονες μελέτησαν τον εγκέφαλο κι άλλων συμμετεχόντων και, ενώ δεν υπήρχαν ενδεικτικά σημάδια ισχυρής μνήμης βάσει της ανατομίας, παρατηρήθηκαν μικρές ανεπαίσθητες αλλαγές στο υπόβαθρο της δραστηριότητας του εγκεφάλου των πρωταθλητών μνήμης, ενώ τα άτομα κλήθηκαν απλώς να χαλαρώσουν και να αφήσουν το μυαλό τους περιπλανηθεί. Αυτό το είδος «θέσης ανάπαυσης» είναι σχεδιασμένο να δώσει ένα μέτρο της συνδεσιμότητας του εγκεφάλου – ιδιαίτερα ένα μέτρο του τρόπου που οι στενά διαφορετικές συστάδες των νευρώνων συνδέονται μεταξύ τους.
«Μετά την εκπαίδευση παρατηρείται μαζικά αυξημένη απόδοση σε τεστ μνήμης», ανωφέρειε ο Dresler. «Όχι μόνο μπορείς να παραγάγεις μια συμπεριφορική αλλαγή, αλλά η εκπαίδευση προκαλεί επίσης παρόμοια πρότυπα συνδεσιμότητας εγκεφάλου με αυτά που παρατηρούνται στους αθλητές μνήμης.»
«Θα θεωρούσα ότι αντικατοπτρίζει έναν προγραμματισμό που είναι ανεξάρτητος από την δραστηριότητα» αναφέρει ο Müller.
Ο Konrad θεωρεί ότι «δεν μπορούν όλοι να γίνου πρωταθλητές» – ακόμη και μέσα στην εκπαιδευμένη ομάδα, υπήρχαν κάποιοι που πέτυχαν πολύ υψηλότερα σκορ. «Ωστόσο, όλοι, όσοι χρησιμοποιούν την τεχνική αυτή μπορούν να βελτιωθούν θεαματικά από το επίπεδο στο οποίο βρίσκονται», προσέθεσε.
