Ξέρεις πολύ καλά ότι το επάγγελμά σου δεν είναι όπως τα άλλα επαγγέλματα, που συναντάς μόνο συναδέλφους και επαγγελματίες και θα σε αντιμετωπίσουν με κατανόηση στην είσοδό σου σ’ αυτό· και αν δεν το κάνουν, δικό τους είναι το σφάλμα.
Ξέρεις πολύ καλά ότι εδώ θα εκτεθείς από την πρώτη στιγμή, θα βουτήξεις στα βαθιά, σε πάντα άγνωστα νερά, θα ανέβεις στο σανίδι γνωρίζοντας ότι είσαι και σεναριογράφος και ηθοποιός και σκηνοθέτης. Συλλογίζεσαι. «Πώς μπορώ να έχω όλες αυτές τις θέσεις και τις ματιές σε ένα έργο»; Αλλά δεν είναι μόνο αυτό· επιθυμείς σφόδρα να είσαι και θεατής! Γιατί θέλεις όσο τίποτα άλλο να βλέπεις τον εαυτό σου, να τον αξιολογείς και να του απαντάς στο μείζον ερώτημα: Πώς τα πήγε, για κάθε μάθημα, για κάθε ώρα, για όλα τα χρόνια…
Εν αρχή ην ο φόβος και η άγνοια, η αβεβαιότητα και η ανασφάλεια. Νιώθεις μόνος. Τα πάντα γύρω σου είναι ξένα. Έχεις «βρεθεί» στη σχολική αίθουσα πολλές φορές πριν ακόμα εισέλθεις για πρώτη φορά σ’ αυτή. Έχεις κάνει υποθέσεις επί υποθέσεων και σενάρια επί σεναρίων. Σκέπτεσαι και συλλογίζεσαι από το πώς θα στέκεσαι και το πώς θα κοιτάς μέχρι τα πρώτα σου λόγια και το πώς θα δώσεις μια εικόνα ισχυρής εκπαιδευτικής προσωπικότητας. Αφετηρία σου οι επιστημονικές γνώσεις με τις οποίες θα υπερέχεις μακράν όλων των μελών του μικροπεριβάλλοντός σου. Στόχος σου να πάρεις τον αέρα της δουλειάς ή τουλάχιστον να μην κάνεις κάποιο τρανταχτό λάθος που θα το χρεωθείς και θα το κουβαλάς συνέχεια μαζί σου ως στοιχείο τρωτότητάς σου και επομένως κάποιας ανεπάρκειάς σου. Προσπαθείς να οχυρωθείς σε όλες τις μεριές, από την εμφάνισή σου μέχρι τη χροιά και τον τόνο της φωνής σου, από την εξωτερίκευση μιας ισχυρής εικόνας σταθερότητάς σου και επιβεβαίωσής σου μέχρι τον υπαινιγμό ότι είσαι κάποιος «πολύ περισσότερο» από αυτό που φαίνεσαι. Επιδιώκεις να εμφανίσεις εντυπωσιακά στοιχεία από την επιστήμη σου· φαινομενικά για να κινήσεις το ενδιαφέρον των μαθητών σου αλλά ουσιαστικά για να αποκομίσεις και εσύ κάποια μορφή αίγλης από της επιστήμης τη γοητεία.
Είναι το προσωποκεντρικό, το εγωιστικό στάδιο της καριέρας σου. Είσαι στην παιδική ηλικία…
Στη συνέχεια μαλακώνεις. Έχεις συνειδητοποιήσει ότι είσαι κάπου ανάμεσα, δεν είσαι χάλια αλλά ούτε και στο άριστα. Αρχίζεις να εξωτερικεύεσαι αυθεντικά και όχι φτιασιδωμένα και να δέχεσαι ερεθίσματα από το περιβάλλον. Ο φόβος και η αβεβαιότητα έχουν αρχίσει να υποχωρούν. Έχεις βρει τα σταθερά σου σημεία αλλά και τις αδυναμίες σου. Τώρα τις δέχεσαι και σκέπτεσαι το πώς θα τις υπερβείς. Δεν τις παραδέχεσαι και δεν τις ομολογείς όμως ακόμα, παρά μόνο στον εαυτό σου ή και σε κάποιο στενό φίλο. Έχεις ξαμοληθεί να βουτάς όλο και πιο πολλές γνώσεις. Νιώθεις ότι το στενό επιστημονικό πεδίο σου δεν είναι αρκετό, για να σου εξασφαλίσει μια άρτια εκπαιδευτική προσωπικότητα. Διαβάζεις παιδαγωγική, κοινωνιολογία και φιλοσοφία της εκπαίδευσης, κλασική και σύγχρονη λογοτεχνία, δοκίμια πολιτικά και στοχαστικά, ποίηση. Ρουφάς γνώσεις και ιδέες και ψάχνεις να βρεις αφορμές για να καταθέσεις στην αίθουσα την πληρότητά σου. Θέλεις να εμφανίζεσαι ως ένας Homo Universalis.
Είναι το μαθησιακό στάδιο της καριέρας σου. Είσαι μαθητής, φοιτητής…
Περνάνε τα χρόνια, και μαστορεύεις και φιλοτεχνείς συνεχώς το εκπαιδευτικό σου προφίλ. Αποκτάς εμπειρίες και εξελίσσεσαι μαζί με τα περάσματα των καιρών και με τα κουβαλήματα των εποχών, για να μπορείς να παρακολουθείς ένα φαινομενικά πάντα ίδιο περιβάλλον αλλά τόσο γοργά μεταβαλλόμενο, που αν δεν πιάνεις την κάθε ανάσα του, μπορείς να εξοβελιστείς οριστικά από τη ροή του παιχνιδιού χωρίς καν να καταλάβεις το πότε και το πώς. Κι όμως νιώθεις όλο και πιο έντονα ότι κάτι σημαντικό σου λείπει. Αναρωτιέσαι. «Μα πώς γίνεται; Παρακολουθώ τα πάντα: επιμορφώσεις, σεμινάρια, διαδίκτυο, βιβλία, περιοδικά, νέες τεχνολογίες, εκδηλώσεις, συνελεύσεις, συνέδρια παντός τύπου και περιεχομένου. Δεν προλαβαίνω να χρησιμοποιήσω όλα αυτά που ξέρω. Πώς είναι δυνατόν να έχω την αίσθηση και τη βεβαιότητα ότι κάτι μου λείπει»; Και το θέτεις και το θέλεις αυτό το ερώτημα, το θεωρείς ως μια σημαντική κατάκτησή σου γιατί είναι το μόνο παράθυρό σου για αυτογνωσία. Εκεί που είσαι γεμάτος με ακλόνητες βεβαιότητες και με ισχυρές απόψεις, νιώθεις ότι λείπει κάτι βασικό.
Είναι το εκπαιδευτικό στάδιο της καριέρας σου. Είσαι επιστήμονας και εκπαιδευτικός…
Και όσο σου τριγυρίζει στο μυαλό αυτό το βασανιστικό και συνάμα γοητευτικό ερώτημα, τόσο γίνεσαι όλο και πιο στοχαστικός· απλά και μόνο γιατί είσαι ένας ερευνητής άρα και δημιουργός. Τώρα και υπό την πίεση και υπό το δέλεαρ του ελκυστικού άγνωστου, είναι που ανοίγει ο όμορφος, ο ανοιχτός ορίζοντας. Τώρα ξέρεις ότι δεν αρκεί να μαθαίνεις και να μαθαίνεις και να εμπλουτίζεις τις γνώσεις σου. Έχεις συνειδητοποιήσει ότι για να διδάσκεις και να γίνεις δάσκαλος και παιδαγωγός πρέπει να μάθεις να διδάσκεσαι και να ασκείσαι επ’ αυτού συστηματικά και ταπεινά. Και να διδάσκεσαι σημαίνει ότι μπορείς να ακούς και να συμμερίζεσαι τις απόψεις του άλλου, να αναγνωρίζεις και να παραδέχεσαι τα λάθη σου και να κάνεις αυτοκριτική, να είσαι μετριοπαθής και ορθολογιστής, να καλλιεργείς το συναίσθημά σου και να ψυχανεμίζεσαι επί των τόσων και τόσων αδιόρατων φαντασιώσεων και ονειροπολήσεων, σχεδίων και φιλοδοξιών των μαθητών σου, να βελτιώνεις τη συμπεριφορά σου και να αρτιώνεις το χαρακτήρα σου. Τώρα αντιλαμβάνεσαι ότι είναι απείρως περισσότερα αυτά που δεν ξέρεις· και είναι μόλις μπροστά σου, είναι οι μαθητές σου (ξέρεις μόνο τα ονόματά τους και λίγο πιο πέρα). Τώρα έχεις αντιληφθεί ότι δεν έχει νόημα να κουβαλάς φορτία μέσα στην αίθουσα που τα έχεις τρυγήσει από τόσους και τόσους τόπους και χρόνους. Τώρα έχεις την πιο βαθιά επίγνωση. Αν δεν διδάσκεσαι από τους μαθητές και από κάθε μαθητή χωριστά, από της αίθουσας τα άπειρα συμβάντα, από τις παρατηρήσεις και τις δυσκολίες των μαθητών, από τον τρόπο μάθησης και από τις ιδιαίτερες συμπεριφορές κάθε μαθητή, δεν μπορείς να διδάσκεις! (Άλλωστε, πρώτα υπήρξες στη ζωή σου διδασκόμενος και μετά έγινες διδάσκων και δεν υπάρχει εκπαιδευτικός που δεν διατηρεί συναισθηματικούς δεσμούς με την μαθητική του ηλικία). Και όχι μόνο αυτό. Τώρα συνειδητοποιείς ότι πρέπει και μπορείς να εκλογικεύεις τη συμπεριφορά σου, να σμιλεύεις την προσωπικότητά σου, να βελτιώνεις το ήθος σου και τον χαρακτήρα σου με το πάντα γόνιμο πνεύμα της διδασκαλίας. Γεύεσαι την επίδραση της διδασκαλίας στην κοσμοθεωρία σου και στον τρόπο της ζωής σου. Ξέρεις ότι αν δεν ήσουνα εκπαιδευτικός, δεν θα ήσουνα μόνο διαφορετικός, θα ήσουνα πολύ φτωχός και, το πιο σημαντικό, δεν θα ήσουνα ταπεινός.
Είναι το διδασκαλικό στάδιο της καριέρας σου, που σου δωρίζει ελευθερία και ομορφιά. Είσαι δάσκαλος και παιδαγωγός…
Υ.Γ. Και σαν φύγεις από το σχολείο, έχεις στην αποσκευή σου αυτό το ιερό δώρο· το να διδάσκεσαι, που στους ψεύτικους καιρούς μας είναι φως αείφωτο, πηγή λαλέουσα.
