Ένα από τα πιο γνωστά θαύματα της φύσης που μπορούμε να συναντήσουμε στην Αφρική είναι το δέντρο baobab.
Αυτό που εντόπισαν πρόσφατα οι επιστήμονες είναι ότι τα περισσότερα από τα γηραιότερα και μεγαλύτερα baobab έχουν πεθαίνει μέσα στην τελευταία δεκαετία περίπου. Δεν μπορούν όμως να καταλάβουν το γιατί.
Πως το ανακάλυψαν; Σε μια έρευνα που εξέταζε την μακροζωία αυτών των δέντρων, κατέληξαν στο παραπάνω περίεργη παρατήρηση.
Ας δούμε όμως κάποια βασικά στοιχεία για τα εν λόγω δέντρα. Το αφρικανικό δέντρο baobab -στα ελληνικά ονομάζεται αδανσονία– (Adansonia digitata) είναι το γηραιότερο ζωντανό ανθοφόρο φυτό, γνωστό και αλλιώς ως αγγειόσπερμα, και μπορεί να το βρει κανείς στις τροπικές περιοχές της αφρικανικής ηπείρου.
Κάποια από αυτά τα δέντρα μπορεί να ζήσουν για περισσότερα από 2000 χρόνια, και να περιλαμβάνουν μέχρι και 500 κυβικά μέτρα ξύλου.
Οι πλατιοί κορμοί τους συχνά έχουν κοιλότητες και τα ψηλά κλαδιά τους θυμίζουν ρίζες που εξέχουν προς τον ουρανό.
Οι ερευνητές ξεκίνησαν μία προσπάθεια να εφαρμόσουν μία νέα τεχνική ραδιοχρονολόγησης με άνθρακα (radiocarbon-dating) για να μελετήσουν την ηλικία και την δομή αυτών των ειδών. Οι συνηθισμένες μέθοδοι χρονολόγησης των δέντρων που βασίζονται στους δακτυλίους των δέντρων δεν ενδείκνυται για την μελέτη των δέντρων baobab. Αυτό ισχύει γιατί οι κορμοί τους δεν αναπτύσσουν απαραιτήτως τέτοιους δακτυλιους κάθε χρόνο.
Η ηλικία των δέντρων παλιότερα καθοριζόταν από το μέγεθος τους, και σύμφωνα με τις τοπικές παραδόσεις. Τα baobab συχνά περιγράφονται να είναι πολύ παλιά, όπως αναφέρει ο συγγραφέας της μελέτης Adrian Patrut, ραδιοχημικός στο πανεπιστήμιο Babes-Bolyai στην Ρουμανία.
Από το 2005 μέχρι το 2017, η ερευνητική ομάδα του Patrut χρονολόγησε περισσότερα από 60 δέντρα σε ολόκληρη την Αφρική και τα νησιά της. Σχεδόν όλα από τα μεγαλύτερα, και πιθανώς από τα μακροβιότερα, δέντρα baobab που είναι γνωστά στον άνθρωπο.
Για να συγκρίνουν την ηλικία διαφορετικών σημείων των δέντρων, οι ερευνητές συνέλεξαν δείγματα ξύλου από τις εσωτερικές κοιλότητες και από το εξωτερικό μέρος των κορμών και από βαθιές τομές στα στελέχη (stems) -τις οποίες σφράγισαν ώστε να αποφευχθεί οποιαδήποτε μόλυνση.
Η ερευνητική ομάδα αναφέρει ότι οι μετρήσεις της υποδεικνύουν ότι τα δέντρα αυτά ζουν για τόσο μεγάλα χρονικά διαστήματα γιατί υπάρχει παράγουν νέα στελέχη κατά περιόδους, με παρόμοιο τρόπο με αυτόν που άλλα δέντρα δημιουργούν νέα κλαδιά.
Όπως αναφέρουν, με την πάροδο του χρόνου αυτά τα στελέχη συγχωνεύονται σε δομές δακτυλίων, δημιουργώντας έτσι μία ψευδό-κοιλότητα στην μέση.
Εκτός όμως από αυτό, εντόπισαν και ότι τα περισσότερα από τα γηραιότερα και παλαιότερα baobab απεβίωσαν κατά την διάρκεια της έρευνας, συχνά και πολύ απρόσμενα μεταξύ των μετρήσεων.
Τα 9 από τα 13 γηραιότερα, και 5 από τα 6 μεγαλύτερα baobab που μετρήθηκαν, απεβίωσαν μέσα σε μία περίοδο 12 ετών. Όπως περιγράφεται μέσα στην έρευνα “ένα γεγονός με κλίμακα άνευ προηγουμένου” (“an event of unprecedented magnitude”).
Οι ερευνητές δεν εντόπισαν κανένα σημάδι κάποιας επιδημίας ή κάποιας πάθησης. Γεγονός που τους οδήγησε στο συμπέρασμα ότι οι κλιματικές αλλαγές στην νότια Αφρική είναι ο πιθανός ένοχος.
Πάνω σε αυτό είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι οι ίδιοι προτείνουν ότι πρέπει να γίνει περαιτέρω σχετική έρευνα, ώστε να επιβεβαιωθεί το παραπάνω συμπέρασμα.
Σε ένα μεμονωμένο περιστατικό, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι το 2010 και 2011, όλα τα στελέχη του γιγαντιαίου -και ιερού- baobab στην Ζιμπάμπουε, που ονομάζεται Panke, έπεσαν.
Η ομάδα εκτιμά ότι το δέντρο ήταν 2450 ετών. Με αυτή την εκτίμηση, το δέντρο αυτό είναι το γηραιότερο αφρικανικό baobab, και αγγειόσπερμα, που γνωρίζουμε με ακρίβεια την ηλικία του.
Άλλα δέντρα στην νότια Αφρική επίσης απεβίωσαν πλήρως, ή είχαν μία μερική πτώση των στελεχών τους.
Προηγούμενες έρευνες είχαν δείξει μία πτώση στον αριθμό των ώριμων baobab και μία έλλειψη νέων δέντρων στην περιοχή.
Οι ειδικοί που βρίσκονται στις περιοχές αυτές, ήταν δεκτικοί στην νέα αυτή τεχνική χρονολόγησης των δέντρων baobab, αλλά κάποιοι ήταν σκεπτικοί σχετικά με τα ευρήματα της ομάδας όσων αφορά την θνησιμότητα τους.
Ο Michael Wingfield, φυτοπαθολόγος του πανεπιστημίου Pretoria στην Νότια Αφρική, αναφέρει ότι η δειγματοληψία της ομάδας ήταν μικρή και δεν παρουσιάζει αρκετά στοιχεία ώστε να υποστηριχθεί ότι τα δέντρα αυτά δεν έχουν πληγεί από κάποια επιδημία.
Όπως διατύπωσε ο ίδιος “γνωρίζουμε πολύ λίγα για την υγεία των baobab”. “Υπάρχουν πολλά περισσότερα σε αυτή την εικόνα απ’ ότι μόνο το γεγονός ότι τα γηραιότερα δέντρα πεθαίνουν”.
Η Sarah Venter, ειδικός στα δέντρα baobab στο πανεπιστήμιο του Witwatersrand στο Johannesburg, Νότια Αφρική, αναφέρει ότι η έρευνα που πραγματοποιεί η ομάδα της, που βρίσκεται σε εξέλιξη, δείχνει ότι τα baobab ίσως να μην είναι τόσο ανθεκτικά στην ξηρασία όσο νομίζαμε παλιότερα. Κάτι που θα μπορούσε να είναι η αιτία των θανάτων αυτών των δέντρων. Όπως όμως αναφέρει και η ίδια, η χαμηλότερη ανοχή στην λειψυδρία θα επηρέαζε όλα τα δέντρα του είδος, όχι μόνο τα μεγαλύτερα και τα γηραιότερα.
doi: 10.1038/d41586-018-05411-7
Πηγή
www.nature.com – Africa’s majestic baobab trees are mysteriously dying
