Το υδραγωγείο – θαύμα των αρχαίων που 2.500 χρόνια τρέχει αδιάκοπα και τροφοδοτεί την αρχαία δεξαμενή που βρίσκεται στο υπόγειο ξωκλησιού στο χωριό Αγιάδες Σάμου.
Στο δεύτερο μισό του 6ου αιώνα π.Χ,, οι αρχαίοι Έλληνες υπό την καθοδήγηση του Μεγαρίτη μηχανικού Ευπαλίνου, έσκαψαν σήραγγα 2,5 χιλιομέτρων ξεκινώντας από 2 αντίθετες πλευρές και συναντήθηκαν στη μέση με ακρίβεια μέτρου. Χωρίς ουδεμία απόκλιση.
Το Ευπαλίνειο Υδραγωγείο
Το νερό της πηγής τρέχει ακόμη και σήμερα και συλλέγεται σ’ αυτό το αρχαίο υδραγωγείο. Το νερό τροφοδοτεί την αρχαία δεξαμενή που βρίσκεται στο υπόγειο ξωκλησιού στο χωριό Αγιάδες Σάμου.
Απολαύστε την πτήση του haanity:
Σκοπός του έργου ήταν η ύδρευση της αρχαίας πόλης της Σάμου που βρισκόταν στα νότια του όρους “Κάστρο”, από τη μεγάλη πηγή των Αγιάδων που βρισκόταν στη βόρεια πλευρά. Έτσι λοιπόν κατασκευάστηκε αυτός ο αγωγός ύδρευσης συνολικού μήκους 2.385 μέτρων, εκ των οποίων τα 1.035 μέτρα διέρχονται μέσα από τη σήραγγα.
Ο λόγος για τον οποίο υπάρχουν δυο παράλληλες σήραγγες, είναι ότι κατά το χρόνο σχεδιασμού και υλοποίησης του έργου η πηγή βρισκόταν σε ορισμένο ύψος (υψηλότερο από το επίπεδο της στοάς), αλλά μετά την κατασκευή της κύριας στοάς, η πηγή άρχισε να αναβλύζει χαμηλότερα, συνεπώς δε μπορούσε πλέον με φυσική ροή να οδηγηθεί στη στοά αυτή. Για το λόγο αυτό έγινε αναγκαία η διάνοιξη μιας βοηθητικής, μικρότερης σήραγγας, σε χαμηλότερο επίπεδο. Η μικρότερη σήραγγα διανοίχτηκε μέσα από την κύρια στοά, με τη βοήθεια κάθετων ορυγμάτων.
Ο αγωγός θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα τεχνικά έργα της αρχαιότητας, εάν αναλογιστεί κανείς πως η κατασκευή του άρχισε συγχρόνως και από τα δύο άκρα του και οι σήραγγες που διανοίγονταν με αυτόν τον τρόπο, συναντήθηκαν στη μέση και αποτέλεσαν ενιαίο όρυγμα. Η πραγματοποίηση του έργου προϋπέθετε την ορθή επίλυση του σχετικού γεωμετρικού προβλήματος και ακριβέστατη χάραξη πάνω στο έδαφος. Όπως γράφει ο Ηρόδοτος, το έργο αυτό το ανέθεσε στον Ευπαλίνο ο τύραννος Πολυκράτης γιατί τον θεωρούσε έναν από τους σπουδαιότερους αρχιτέκτονες της εποχής του.
Υπολογίζεται ότι η μέση ημερήσια παροχή νερού ήταν 400 κυβ. μ. Το νερό έφτανε μέχρι τη βόρεια είσοδο της σήραγγας με υπόγειο πήλινο αγωγό, μήκους 890 μ.
Το μέγιστο βάθος από την κορυφή του βουνού είναι 180 μ. και το υψόμετρο από την επιφάνεια της θάλασσας είναι 55 μ. Αποτελείται από έναν διάδρομο και μία τάφρο, το βάθος της οποίας κυμαίνεται από 3,80 μ. στο βόρειο άκρο, μέχρι 8,90 μ. στο νότιο άκρο, με κλίση 0,6%, ώστε να διευκολύνεται η φυσική ροή του νερού μέσα από πήλινους αγωγούς τοποθετημένους στον πυθμένα της. Το νερό έφθανε σε δεξαμενές και κρήνες της αρχαίας πόλης της Σάμου (σημερινό Πυθαγόρειο) μέσω υπόγειου αστικού αγωγού, ο οποίος έχει εντοπιστεί κατά μήκος του σύγχρονου δρόμου, που οδηγεί από το Ευπαλίνειο υδραγωγείο στο Πυθαγόρειο.
Το εκπληκτικό στη διάνοιξη της σήραγγας είναι ότι η λάξευση έγινε ταυτόχρονα και από τις δύο πλαγιές του λόφου βόρεια και νότια, και τα δύο συνεργεία συναντήθηκαν στο μέσον περίπου της σήραγγας με μικρή απόκλιση από την ευθεία.
Υπολογίζεται ότι τα δύο συνεργεία, που δούλευαν με σφυρί και καλέμι, χρειάστηκαν 8-10 χρόνια για να ολοκληρώσουν το έργο. Για φωτισμό στο εσωτερικό της σήραγγας χρησιμοποιούσαν λύχνους λαδιού, που βέβαια επιβάρυναν την ατμόσφαιρα και δυσκόλευαν ακόμη περισσότερο το έργο. Η επίτευξη της διάνοιξης έγινε με τους υπολογισμούς του Ευπαλίνου, χρησιμοποιώντας απλά όργανα μέτρησης. Στα τοιχώματα της σήραγγας, που ενισχύθηκαν κατά τόπους με λιθοδομή, σώζονται λέξεις, γράμματα και σημάδια κόκκινου χρώματος που αποτελούν μαρτυρίες αυτών των μετρήσεων, αλλά και ονόματα εργατών.
Τα αρχαιολογικά δεδομένα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το έργο άρχισε γύρω στα 550 π.Χ.
Η περιγραφή του Ηρόδοτου:
“Ανέφερα πολλά δε για τους Σαμίους, γιατί έχουν κάνει τρία από τα μεγαλύτερα έργα από όλους τους Έλληνες. Σε όρος με ύψος εκατόν πενήντα οργιές, έφτιαξαν υπόγειο όρυγμα που το είχαν αρχίσει ταυτόχρονα από δυο πλευρές. Το μεν μήκος του ορύγματος είναι επτά στάδια, το δε ύψος και πλάτος είναι οκτώ πόδια το καθένα. Καθ’ όλο το μήκος του δε, έχει ανοιχτεί ένα άλλο όρυγμα, σε βάθος είκοσι πήχεων, με πλάτος τριών ποδιών, μέσα από το οποίο το νερό διοχετεύεται μέσα από σωλήνες από μεγάλη πηγή μέχρι την πόλη. Ο αρχιτέκτονας δε του ορύγματος αυτού ήταν ο Ευπαλίνος, γιος του Ναυστρόφου από τα Μέγαρα”.
Το όρυγμα ανασκάφτηκε από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, τη δεκαετία του 1970. Σήμερα υπάρχουν τρεις διαδρομές επίσκεψης, μετά την πλήρη αναστήλωση, τις οποίες μπορείτε να δείτε εδώ.
