Μέχρι πριν μερικές δεκαετίες, ο ύπνος θεωρείτο ότι ήταν μια παθητική κατάσταση της καθημερινής μας ζωής χωρίς ενεργό δραστηριότητα. Σήμερα ξέρουμε ότι όταν κοιμόμαστε ο εγκέφαλός μας είναι πολύ ενεργός.Ο ύπνος επηρεάζει τις καθημερινές μας δραστηριότητες. Οι λειτουργικές μας ικανότητες, η σωματική και ψυχική μας κατάσταση επηρεάζονται με πολλούς τρόπους από τον ύπνο μας.
Ξοδεύουμε σχεδόν το ένα τρίτο της ζωής μας στον ύπνο και πλέον οι επιστήμονες ανακάλυψαν γιατί τον χρειαζόμαστε τόσο πολύ: βοηθά να καθαρίσει ο εγκέφαλος από τις επιβλαβείς τοξίνες που συσσωρεύονται κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Υπάρχουν ακόμη πολλοί ανεξερεύνητοι τομείς που τώρα η επιστήμη αρχίζει να κατανοεί και που έχουν σχέση με τις επιδράσεις του ύπνου στη ζωή μας.
Ο ύπνος ελέγχεται από ομάδες νευρώνων που βρίσκονται στο στέλεχος του εγκεφάλου. Οι νευρώνες αυτοί παράγουν χημικές ουσίες, όπως η σεροτονίνη και νορεπινεφρίνη, που ανήκουν στην κατηγορία των νευροδιαβιβαστών.
Το κατά πόσο θα κοιμόμαστε ή θα είμαστε ξύπνιοι, ελέγχεται από τους νευροδιαβιβαστές. Οι ίδιες ουσίες ρυθμίζουν και ποια μέρη του εγκεφάλου θα λειτουργούν αδιάκοπα ενώ θα κοιμόμαστε.
Όσο το σώμα μας ξεκουράζεται, ο εγκέφαλος εργάζεται σκληρά για να καθαρίσει από τις τοξίνες της ημέρας, οι οποίες, αν συσσωρευτούν, μπορούν να οδηγήσουν σε Αλτσχάιμερ και άλλες νευρολογικές ασθένειες. Μάλιστα, οι ερευνητές επισημαίνουν πως η διαδικασία του καθαρισμού είναι τόσο ενεργοβόρα που, αν γινόταν όσο είμαστε ξύπνιοι, δεν θα μπορούσαμε να σκεφτόμαστε.
Οι ερευνητές του Ιατρικού Κέντρου του πανεπιστημίου του Ρότσεστερ της Νέας Υόρκης, με επικεφαλής την δρα Maiken Nedergaard, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Science», ανακάλυψαν πως τα βοηθητικά εγκεφαλικά κύτταρα συρρικνώνονται κατά τη διάρκεια του ύπνου, ώστε να ανοίξουν μεγαλύτερα διάκενα μεταξύ των νευρώνων, επιτρέποντας την απορροή από τον εγκέφαλο των επιζήμιων ουσιών.
«Η μελέτη δείχνει πως ο εγκέφαλος έχει διαφορετικές λειτουργικές καταστάσεις όταν κοιμόμαστε και όταν είμαστε ξύπνιοι,» αναφέρει η Nedergaard. «Για την ακρίβεια, η αποκαταστατική φύση του ύπνου φαίνεται πως είναι το αποτέλεσμα της ενεργής εκκαθάρισης των υποπροϊόντων της νευρωνικής δραστηριότητας, που συσσωρεύονται κατά τη διάρκεια που είμαστε σε εγρήγορση.»
Ο ύπνος συνιστά ένα εξελικτικό μυστήριο και παρόλο που σχεδόν κάθε είδος πρέπει να κοιμάται, πολλοί υποστηρίζουν πως πρόκειται για ένα εξελικτικό ελάττωμα. Μάλιστα, ο Thomas Edison είχε χαρακτηρίσει τον ύπνο ως «εγκληματικό χάσιμο χρόνου».
Η ομάδα διαπίστωσε πως, αντίθετα με το υπόλοιπο σώμα, που εξαρτάται από το λεμφικό σύστημα για τον καθαρισμό του από τις τοξίνες, ο εγκέφαλος έχει δική του ξεχωριστή μέθοδο αποτοξίνωσης.
Μελέτες σε ποντίκια έδειξαν ότι το λεμφικό σύστημα είναι δέκα φορές πιο ενεργό κατά τη διάρκεια του ύπνου, οπότε τα εγκεφαλικά κύτταρα συρρικνώνονται κατά 60%, ανοίγοντας έτσι ενδιάμεσους χώρους στον εγκεφαλικό ιστό για να διευκολυνθεί και να επιταχυνθεί η όλη διαδικασία απορροής των τοξικών ουσιών. Αυτό δεν είναι δυνατό να γίνει τη μέρα, όπου τα εγκεφαλικά κύτταρα δουλεύουν στο «φουλ» γιατί δεν θα μπορούσαμε να σκεφτούμε καθαρά.
«Ο εγκέφαλος έχει περιορισμένη ενέργεια στη διάθεσή του και φαίνεται πως πρέπει να επιλέξει ανάμεσα σε δύο διαφορετικές λειτουργικές καταστάσεις: ξύπνιος και σε επίγνωση ή κοιμισμένος και σε διαδικασία αποτοξίνωσης,», δήλωσε η Nedergaard.
Οι ερευνητές παρατήρησαν επίσης πως μία ορμόνη -η λεγόμενη νοραδρεναλίνη- είναι λιγότερο ενεργή κατά τη διάρκεια του ύπνου, γεγονός που υποδηλώνει ότι μπορεί να ελέγχει τη συστολή και διαστολή των εγκεφαλικών κυττάρων κατά τη διάρκεια των κύκλων ύπνου-εγρήγορσης.
Τώρα, οι επιστήμονες εκφράζουν την ελπίδα ότι στο μέλλον θα είναι δυνατό να ρυθμίζεται καλύτερα μέσω φαρμάκων το σύστημα καθαρισμού του εγκεφάλου, ώστε να προλαμβάνονται ή να θεραπεύονται διάφορες νευροεκφυλιστικές παθήσεις.
Πηγή: Daily Mail, The Guardian, BBC
