Η πυραμίδα του Μάσλοου: Ενα ταξίδι προς την αυτοπραγμάτωση

Επιστήμονες, διανοητές και διάφορες θρησκείες έχουν κατά καιρούς διερευνήσει την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης. Ο Αβραάμ Μάσλοου, θεμελιωτής της ουμανιστικής ψυχολογίας, πίστεψε ιδιαίτερα στη δυναμική του ατόμου που του επιτρέπει να εξελίσσει τις ικανότητές του και να προοδεύει. Κατέληξε στο συμπέρασμα πως οι δράσεις μας ωθούνται από κίνητρα που σκοπό έχουν την ικανοποίηση συγκεκριμένων αναγκών. Προσπαθώντας μάλιστα να προσδιορίσει με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια τους καθοριστικούς παράγοντες της ανθρώπινης συμπεριφοράς, πραγματοποίησε μια σειρά από κλινικές έρευνες που τον οδήγησαν στη διατύπωση της θεωρίας του το 1943 στην εργασία A Theory of Human Motivation και στο βιβλίο του Κίνητρα και προσωπικότητα.

Οι αυτοπραγματωμένοι άνθρωποι συνηθίζουν να υπηρετούν έναν σκοπό πάνω από τις ατομικές τους ανάγκες, που προσανατολίζεται στο καλό όλης της ανθρωπότητας

Ουσιαστικά βέβαια καμιά ανάγκη δεν εξαλείφεται πλήρως, απλώς χάνει για ένα διάστημα τη δυναμική της και επανέρχεται μόλις παραμεληθεί για οποιονδήποτε λόγο. Η επιδίωξη στόχων και αξιών συνδέεται άρρηκτα με τον βαθύτερο σκοπό του ανθρώπου, που είναι η αυτοπραγμάτωση. Ο όρος «αυτοπραγμάτωση» αφορά την πραγματοποίηση εκ μέρους του ατόμου των σωματικών, ψυχικών και πνευματικών του δυνατοτήτων καθώς και το αίσθημα πληρότητας που συνοδεύει τη συγκεκριμένη επίτευξη. Η πλήρης ωριμότητα αποτελεί το σταθερό ζητούμενο για την ολοκληρωμένη ζωή, ωστόσο σύμφωνα με τον θεμελιωτή της ουμανιστικής ψυχολογίας μόνο το 2% του γενικού πληθυσμού καταφέρνει να αξιοποιήσει στο έπακρο τις εγγενείς του ικανότητες. Ο Αβραάμ Μάσλοου, μελετώντας ανθρώπους που θεωρούσε πως είχαν φτάσει στην κορυφή της πυραμίδας των αναγκών (όπως ο Αβραάμ Λίνκολν, ο Τόμας Τζέφερσον και ο Άλμπερτ Αϊνστάιν), επεσήμανε τα κοινά χαρακτηριστικά τους.

Ποια είναι η στάση ζωής που θα φέρει κι εσάς πιο κοντά στην πολυπόθητη αυτοπραγμάτωση;

2. Αποδεχτείτε τον εαυτό σας όπως πραγματικά είναι κι όχι όπως νομίζετε ή όπως θα θέλατε να είναι. Εξελίξτε όσα αδύναμα σημεία σας επιδέχονται βελτίωση αλλά συμφιλιωθείτε πλήρως  με τα ελαττώματα που αποτελούν αμετάβλητα στοιχεία της φύσης σας.

3. Βιώστε τη ζωή ως ένα ταξίδι όπου σημασία δεν έχει μόνο ο προορισμός αλλά και η διαδρομή. Οι αυτοπραγματωμένοι άνθρωποι, άλλωστε, βλέπουν τα μέσα ως σκοπούς καθώς αντλούν ιδιαίτερη ικανοποίηση από τις εμπειρίες που συνοδεύουν την πορεία τους προς την κατάκτηση ενός στόχου.

4. Μη μένετε προσκολλημένοι στο οικείο και ασφαλές. Αντίθετα εξερευνήστε με τόλμη το άγνωστο και βιώστε το ως μια ευκαιρία ψυχικής διερεύνησης, μια πρόκληση και μια όμορφη, διδακτική περιπέτεια. Ονειρευτείτε έναν κόσμο ελεύθερο και ποικιλόμορφο και αγαπήστε τη διαφορετικότητα, αγκαλιάζοντας κάθε άνθρωπο ως αναπόσπαστο μέρος του μαγικού όλου.

5. Διατηρήστε αμείωτο το συναίσθημα ευγνωμοσύνης απέναντι στο θαύμα της ύπαρξης και δείτε την κάθε μέρα ως μια νέα ευκαιρία ανάπτυξης. Η οπτική σας στη ζωή να παραμένει νεανική, ενθουσιώδης και αισιόδοξη. Εξάλλου ευτυχία δεν είναι μόνο η μεγάλη επιτυχία αλλά οποιοδήποτε μικρό σας βήμα –  μια βόλτα στη φύση, ένα δροσερό αεράκι, μια ενδιαφέρουσα κουβέντα με φίλους.

6. Διαμορφώστε τον προσωπικό ηθικό σας κώδικα και το ανεξάρτητο σύστημα αξιών σας. Ακολουθήστε το μονοπάτι που σας εκφράζει, όσο δύσβατο κι αν φαίνεται. Οι αυτοπραγματωμένοι άνθρωποι συνηθίζουν να υπηρετούν έναν σκοπό υψηλότερο από τις ατομικές τους ανάγκες και επιθυμίες, που κινητοποιεί το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειάς τους και προσανατολίζεται προς το καλό ολόκληρης της ανθρωπότητας.

7. Νιώστε βαθιά την αγάπη και δείτε τις σχέσεις σας ως δημιουργικές συμπορεύσεις κι όχι ως ένα πεδίο επιβολής και ελέγχου. Παραχωρήστε στα οικεία σας πρόσωπα πλήρη ελευθερία, ενθαρρύνετέ τα να αντιληφθούν τη μοναδικότητά τους, να καλλιεργήσουν τις δυνατότητές τους και να εκφραστούν με αυθεντικότητα και αλήθεια.

8. Μη χρησιμοποιείτε τις ικανότητες και τις επιτυχίες σας ως στοιχείο υπεροχής και μέσο επίδειξης στους άλλους Οι αυτοπραγματωμένοι άνθρωποι αποφεύγουν την αλαζονεία κι είναι καταδεκτικοί και ανοιχτοί στη νέα γνώση, καθώς συνειδητοποιούν πως πάντα υπάρχει κάτι ακόμη να μάθουν από τους γύρω τους.

Σύμφωνα με τον Αβραάμ Μάσλοου, μόνο το 2% του γενικού πληθυσμού καταφέρνει να αξιοποιήσει στο έπακρο τις εγγενείς του ικανότητες

Οι πέντε τύποι αλλαγών

1. Οι βιολογικές ανάγκες, που αντιστοιχούν στην τροφή, τον αέρα, την αναπνοή,  το νερό και το σεξ.
2. Οι ανάγκες ασφάλειας όπως η σταθερή εργασία, η ασφάλεια υγείας, η σωματική και οικογενειακή ασφάλεια και η οικονομική εξασφάλιση για τα γεράματα.
3. Οι κοινωνικές ανάγκες που αφορούν  το αίσθημα του ανήκειν, της αγάπης,  της οικειότητας και της στοργής μέσα από τη σύναψη ζεστών οικογενειακών, ερωτικών, φιλικών σχέσεων και  τη συμμετοχή στις δραστηριότητες  των διάφορων κοινοτήτων.
4. Η αυτοεκτίμηση, που αφορά  την ενδυνάμωση του συναισθήματος της προσωπικής αξίας, την κοινωνική αναγνώριση, την επιτυχία  και την καταξίωση.
5. Η αυτοπραγμάτωση, που ταυτίζεται με το έντονο ενδιαφέρον του ατόμου να εκπληρώσει τις δυνατότητες και τις ικανότητές του, με τη συνειδητοποίηση της αλήθειας και την έκφραση  της δημιουργικότητας.

Τελικά, το μεγαλύτερο μυστικό των αυτοπραγματωμένων ανθρώπων είναι πως δεν φτάνουν ποτέ στην τελειότητα. Έχουν κι αυτοί τις στιγμές εγωισμού, τις ανασφάλειες, τα άγχη και τις ενοχές τους, όπως εξάλλου και κάθε άλλο ανθρώπινο ον. Ωστόσο, διαχειρίζονται με αυτογνωσία τα σκοτεινά τους σημεία και επιδιώκουν σταθερά κι επίμονα την εξέλιξή τους. Κάθε άτομο, βέβαια, ισοδυναμεί και με έναν διαφορετικό κόσμο, που πραγματοποιεί με τον δικό του τρόπο και ταχύτητα την αναρρίχηση στην πυραμίδα των αναγκών. Ακόμα όμως κι αν δεν καταφέρουμε τελικά να γίνουμε όλοι αυτό που πραγματικά είμαστε, είναι σημαντικό να φροντίσουμε κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον εαυτό μας, να επενδύσουμε χρόνο και προσπάθεια στην καλλιέργεια του σώματος, της ψυχής και του νου και να συνάψουμε ποιοτικές σχέσεις με το περιβάλλον μας.

[Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Open Life, που κυκλοφόρησε με το Έθνος της Κυριακής]