Το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο έχει πλέον 170 000 εγγραφές δασκάλων (εκπαιδευτικών όλων βαθμίδων), πρακτικά το σύνολο των Ελλήνων εκπαιδευτικών.
Γράφει ο Βασίλης Δαγδιλέλης
(αφυπηρετήσας Καθηγητής Πανεπιστημίου)
Τι είναι αυτό;
Κατά τη γνώμη μου είναι ένα τσουνάμι που ξεκίνησε στις αρχές Μαρτίου. Όπως και το θαλάσσιο τσουνάμι είναι αθέατο και σιωπηλό, αλλά έχει τεράστια ενέργεια. Το τσουνάμι των δασκάλων όμως είναι ευεργετικό και όχι καταστροφικό. Δε θα καταστρέψει, αλλά θα δημιουργήσει παιδεία, εκπαίδευση, μάθηση.
Οι δάσκαλοι αντέδρασαν και αντιδρούν με έναν πολύ εντυπωσιακό τρόπο. Από τις πρώτες μέρες και μέσα σε 2-3 εβδομάδες ανασυγκροτήθηκαν και ρίχτηκαν στη μάχη της εκπαίδευσης με όλες τις αντιξοότητες (τεχνικές, ψυχολογικές, προσωπικές, απειρίας). Συγκρότησαν ουσιαστικά ένα είδος «στρατού» με 170 000 στρατιώτες που αφανώς και διακριτικά στήνει και πάλι τα «σχολεία» όχι στην τυπική τους διάσταση (αίθουσες, θρανία και απουσιολόγια,..), αλλά στην πραγματική, την ουσιαστική τους διάσταση, την παιδαγωγική και διδακτική σχέση. Ο «στρατός» αυτός με τις πρακτικές του δίνει τα εχέγγυα στον ελληνικό λαό ότι ο ιός δε θα περάσει και δε θα του περάσει. Δεν πρόκειται να διαλύσει την ελληνική εκπαίδευση.
Με ποιον τρόπο όμως ανασυντάχτηκαν οι Έλληνες δάσκαλοι; Ίσως από εμπειρία, ίσως από ένστικτο ακολούθησαν παντού την ίδια γραμμή. Δημιούργησαν κοινότητες, δεκάδες κοινότητες. Μικρές, μεγάλες, τοπικές, πανελλήνιες – κοινότητες όμως. Χωρίς στήριξη ή κατευθύνσεις, χάρη σε πρωτοβουλίες συναδέλφων, συσπειρώθηκαν στις κοινότητες αυτές. Για παράδειγμα μέσα σε μια από αυτές που δημιουργήθηκε πρόσφατα, στις αρχές Μάρτη, υπάρχουν ήδη 15 000 εγγεγραμμένα μέλη. Και αυτή δεν είναι παρά μια από τις πάμπολλες κοινότητες – που μου έκανε την τιμή να με δεχθεί ως μέλος της, καθώς δεν είμαι εν ενεργεία εκπαιδευτικός της βασικής εκπαίδευσης.
Μέσα στις κοινότητες αυτές βρίσκει κανείς, αν περιηγηθεί λίγο, έναν ολόκληρο θησαυρό, κρυμμένο μέσα στις λέξεις, από τεχνογνωσία μέχρι πολεμικές δηλώσεις αλλά και αλληλεγγύη και συναδελφικότητα και πάντοτε με χιούμορ. Μια συνάδελφος μιλάει για τα «μικρούλια» της, συμπυκνώνοντας μέσα σε μια λέξη μια ολόκληρη παιδαγωγική σχέση, μια παιδαγωγική κουλτούρα. Τα «μικρούλια».
Κάθε περιήγηση, κάθε ψηφιακή βόλτα σε αυτές τις κοινότητες είναι μια ανάσα ελπίδας και αισιοδοξίας.
Για παράδειγμα, ένα συνηθισμένο μήνυμα της περιόδου είναι: «3-8. Αύριο πάλι». Με τον «κώδικα» που δημιουργήθηκε τις μέρες αυτές το μήνυμα σημαίνει: «3 το βράδυ με το 8 το πρωί προσπαθούσα να μπω στην πλατφόρμα (του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου μάλλον). Αύριο πάλι θα ξαναδοκιμάσω». 3 με 8 το βράδυ. Τύφλα να έχει το περίφημο «γερμανικό νούμερο» στη σκοπιά.
Η κατάσταση αυτή βέβαια, πρέπει να το αναφέρουμε, σταδιακά βελτιώνεται, χάρη στην υπερπροσπάθεια των στελεχών του ΠΣΔ και όλοι ελπίζουμε πως μέσα στις επόμενες μέρες θα ομαλοποιηθεί πλήρως.
Μια άλλη συνάδελφος γράφει: «3-8. Τίποτε. ΔΕΝ ΑΝΤΕΧΩ.» (τα κεφαλαία δικά της). Λίγο παρακάτω όμως, στο ίδιο μήνυμα συνεχίζει: «αύριο θα μπω πιο νωρίς..». Δηλαδή η συνάδελφος απελπίζεται, κραυγάζει (ψηφιακά, με κεφαλαία γράμματα), αλλά δευτερόλεπτα μετά δηλώνει πως θα συνεχίσει για άλλη μια λευκή νύχτα προσπάθειας. Δεν τα παρατάει, πεισματικά και ανυποχώρητα: «αύριο πάλι». Τα μηνύματα υποστήριξης, σε όποιον δείχνει σημάδια κούρασης, απογοήτευσης, είναι καταρράκτης: like και «φιλάκια» και «καρδούλες» σε αφθονία αλλά αυτή τη φορά γεμάτα με νόημα και μικρές φράσεις υποστήριξης: «και εγώ τα ίδια, τι να πω… κουράγιο». Πραγματική κοινότητα, δίκτυο σχέσεων και δίχτυ προστασίας και υποστήριξης. Και φυσικά «επευφημίες» (ψηφιακές») σε όποιον τα λέει καλά: «πες τα… κι εμείς το ίδιο».
Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Μέσα στις κοινότητες αυτές βρίσκει κανείς μια απίστευτη παραγωγή ιδεών για εκπαιδευτικό υλικό και δραστηριότητες, εναλλακτικές λύσεις και πρωτότυπες ιδέες. Μέσα σε ελάχιστο χρόνο οι δάσκαλοι βρήκανε τρόπους και τόπους κάνοντας άλματα για να υπερπηδήσουν εμπόδια. Μια συνάδελφος, για να δώσω ένα παράδειγμα, έδωσε άλλο νόημα στο σύνθημα «κάθε σπίτι και ένα μικρό σχολείο». Έκανε κυριολεκτικά σχολείο κάθε σπίτι μαθητή και μαθήτριας (νηπιαγωγείου), εμπλέκοντας ενεργά τους γονείς. Συνεννοείται μαζί τους τι θα γίνει στο μάθημα και οι γονείς κάνουν μάθημα μαζί με τη νηπιαγωγό. Οι γονείς δηλαδή σε αυτή την πρακτική αποτελούν πια μέρος του μαθησιακού περιβάλλοντος και το περίφημο διδακτικό «τρίγωνο» μαθητής-δάσκαλος-γνώση γίνεται «τετράπλευρο» μαθητής – δάσκαλος – γονείς – γνώση. Φαντάζομαι ότι πολλοί, πάρα πολλοί δάσκαλοι θα έχουν υιοθετήσει παρόμοιες πρακτικές. Άλλοι πάλι υιοθετούν λύσεις εξαιρετικά πρωτότυπες. Είχα ακούσει για μια «μέθοδο» και σήμερα διάβασα ότι την εφαρμόζουν σε μια γωνιά της Ελλάδας με παιδιά που δεν έχουν καμιά πρόσβαση σε διαδίκτυο. Οι δάσκαλοι δίνουν φύλλα με ασκήσεις στο μπακάλικο του χωριού και μετά περνούν οι μαθητές και τα παίρνουν στο σπίτι και ύστερα πάλι επιστρέφουν τις απαντήσεις τους με τον ίδιο τρόπο. Ασφαλώς δεν είναι η καλύτερη λύση, παιδαγωγικά είναι εκτός οιασδήποτε θεωρίας και η παιδαγωγική σχέση είναι σχεδόν ανύπαρκτη – αλλά πιστεύω ότι η εναλλακτική λύση, το «τίποτε» δηλαδή, είναι χειρότερο. Αυτό το «σχεδόν» ανύπαρκτη είναι που κάνει τη διαφορά – την τεράστια διαφορά που υπάρχει, για παράδειγμα, ανάμεσα στην απουσία οιαδήποτε επικοινωνίας και σε ένα γράμμα ή ένα e-mail. Και αντιλαμβανόμαστε πολύ καλά ότι ένας δάσκαλος που επικοινωνεί με τα «μικρούλια» του μπορεί πολύ καλά να περάσει όλη του την αγάπη και την τρυφερότητα μέσα από ένα γραπτό κείμενο και στα μάτια των μαθητών του το χαρτί από το μπακάλικο να μην είναι μόνο εκφωνήσεις ασκήσεων αλλά και μια γέφυρα που τους συνδέει με το σχολείο και τον «κύριο» ή την «κυρία».
Και το πιο σπουδαίο είναι ότι στις κοινότητες, ο κανόνας δεν είναι το «εγώ», η ατομική παραγωγή και η αποκλειστικότητα, αλλά αντίθετα κανόνας είναι το «εμείς». Όλες οι πρακτικές, οι ιδέες, το νέο εκπαιδευτικό υλικό εκτίθενται ανοιχτά, προσφέρονται σε όποιον θέλει να το χρησιμοποιήσει και ό,τι επαναχρησιμοποιείται είναι χαρά και τιμή για το δημιουργό του.
Όσο περνάνε οι μέρες, γιατί ο χρόνος είναι πυκνός και οι μέρες μετράνε πολλαπλά, οι δάσκαλοι εξοικειώνονται με τα νέα περιβάλλοντα και σταδιακά όχι μόνο «επιπλέουν» στον ωκεανό των ψηφιακών μέσων, αλλά «κολυμπούν με χάρη» και ώσπου να τελειώσει αυτή η κατάσταση θα είναι έτοιμοι για τους Ολυμπιακούς «κολύμβησης».
Όταν τελειώσει αυτή η κρίση, οι δάσκαλοι θα είναι ακόμη πιο ενδυναμωμένοι, με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και με μια σπάνια τεχνογνωσία που θα αποτελέσει έναν νέο πλούτο για την εκπαίδευση.
Ανάμεσα σε όλα τα άλλα, και είναι πολλά, οι κοινότητες, ως δομή οργάνωσης των εκπαιδευτικών, θα έχουν αναδειχθεί σε πολύτιμο εργαλείο ψηφιακής κοινωνικής οργάνωσης. Νομίζω πως είναι εύλογο να περιμένουμε ότι η δημιουργία κοινοτήτων και η συμμετοχής των εκπαιδευτικών σε αυτές θα συνεχιστεί και μετά την κρίση.
Γιατί των δασκάλων οι κοινότητες φτιάχνουν άλλον Γαλαξία.
