Είναι γεγονός πω η τεχνολογία μπορεί να μας κάνει ευτυχισμένους. Όποιος έχει εντοπίσει την κατάλληλη εφαρμογή για διαλογισμό ή έχει «κατεβάσει» μια φωτογραφία του εγγονού του, δεν έχει την παραμικρή αμφιβολία γι’ αυτό.
Της Kira M. Newman
Επιμέλεια – Μετάφραση: Ελεάνα Πανδιά, Επικοινωνιολόγος, MA, υπ. διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου
Παρ’ όλα αυτά, η τεχνολογία μπορεί να προκαλέσει και άγχος, πίεση και σύγχυση. Αυτό μας φαίνεται εξίσου αυτονόητο και μας κάνει να αισθανόμαστε αβοήθητοι. Αποδεχόμαστε ως γεγονός το ότι η σχέση μας με την τεχνολογία θα είναι πάντα αμφίθυμη, καθώς χρειάζεται να αποδεχτούμε εξίσου τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα της χρήσης της.
Σύμφωνα με την Amy Blankson, συγγραφέα του νέου βιβλίου «Το μέλλον της ευτυχίας: 5 σύγχρονες στρατηγικές για την εξισορρόπηση της παραγωγικότητας και της ευεξίας στην ψηφιακή εποχή (The Future of Happiness: 5 Modern Strategies for Balancing Productivity and Well-Being in the Digital Era), αυτή μας η στάση είναι προβληματική.
«Καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται και εμείς αποδεχόμαστε τις αλλαγές που φέρνει χωρίς δεύτερη σκέψη, αναρωτιέμαι μήπως η ευτυχία μας περνάει σε δεύτερη μοίρα», γράφει η Blankson και εξηγεί ότι είναι σημαντικό να διεκδικήσουμε ξανά τα διαλείμματα ώστε να έχουμε περισσότερη συνειδητότητα και να θέτουμε συγκεκριμένους στόχους και όρια στη συνδιαλλαγή μας με την τεχνολογία. Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να καλλιεργήσουμε περισσότερο την επαφή μας με τους άλλους ανθρώπους και να αυξήσουμε την παραγωγικότητά μας χωρίς το άγχος και τη μοναξιά που συνοδεύουν την ψηφιακή ζωή.
Η αναζήτηση της ευτυχίας στον ψηφιακό κόσμο
Κανένα βιβλίο με θέμα την τεχνολογία δεν θα ήταν πλήρες αν δεν παρέθετε μερικά ανησυχητικά στατιστικά στοιχεία: Οι νέοι άνθρωποι περνούν έξι ή περισσότερες ώρες καθημερινά στο κινητό τους για παράδειγμα και το 50% των εφήβων αισθάνονται εξαρτημένοι από αυτές τις συσκευές. Το 6% των εργαζομένων στις Η.Π.Α ελέγχει το λογαριασμό του ηλεκτρονικού του ταχυδρομείου ακόμα και όταν η σύζυγός του είναι στην αίθουσα τοκετού!
Ο μέσος Αμερικανός χρήστης ανοίγει τη συσκευή του κινητού του τηλεφώνου 46 φορές την ημέρα, αλλά λίγες από αυτές τις φορές είναι για να κάνει κάτι χρήσιμο, όπως να ψάξει την τοποθεσία ενός εστιατορίου. Τις υπόλοιπες το ανοίγει επειδή ήρθε κάποια ειδοποίηση ή επειδή νομίζει ότι άκουσε έναν ήχο ειδοποίησης. Αυτές οι μικρές διακοπές κοστίζουν.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όταν η προσοχή μας αποσπάται από κάποια δραστηριότητα όπως για παράδειγμα από την εργασία μας, ακόμα και για ένα λεπτό, ενδέχεται να διακόψει την ομαλή λειτουργία της βραχυπρόθεσμης μας μνήμης, με αποτέλεσμα να ξεχνάμε τις ιδέες ή τις προθέσεις που είχαμε. Ακόμα και μετά από διακοπή μόλις 2,8 δευτερολέπτων (όσο διαρκεί η ανάγνωση ενός μηνύματος), έχει παρατηρηθεί ότι διπλασιάζονται τα λάθη που κάνουμε, ειδικά αν εκτελούμε κάποια πολύπλοκη δραστηριότητα και στην περίπτωση που υπάρξει διακοπή διάρκειας 4,4 δευτερολέπτων, τα λάθη μας τριπλασιάζονται.
Ωστόσο η Blankson επιθυμεί να διερευνήσει και την άλλη όψη του νομίσματος. «Προτείνω να αποφύγουμε τη δαιμονοποίηση της τεχνολογίας, γιατί δεν υπάρχει τρόπος να αποφύγουμε ολοκληρωτικά τη χρήση της και ίσως κάτι τέτοιο να μην είναι απαραίτητο για να βρούμε την ευτυχία», γράφει.
Για παράδειγμα, οι περισσότεροι χρήστες του διαδικτύου δηλώνουν ότι έχει βελτιώσει τη σχέση τους με την οικογένειά τους (55%) και τους φίλους τους (66%). Οι μισοί έχουν κάνει κάποια γνωριμία μέσω διαδικτύου, το 22% παντρεύτηκαν, αρραβωνιάστηκαν ή συγκατοικούν με κάποιον με τον οποίο συνομίλησαν αρχικά μέσω διαδικτύου (και μάλιστα αυτές οι σχέσεις δεν είναι λιγότερο σταθερές από εκείνες που ξεκίνσαν στον «πραγματικό» κόσμο).
Σύμφωνα με μια έρευνα του 2014, οι υπάλληλοι που χρησιμοποιούσαν φορητές συσκευές, αύξησαν την παραγωγικότητά τους σε ποσοστό 8,5% και δήλωναν περισσότερο ικανοποιημένοι από τη δουλειά τους σε ποσοστό 3,5%, ίσως επειδή είχαν τη δυνατότητα να κινούνται πιο άνετα, να βελτιώνουν τη στάση του σώματός τους και να συγκεντρώνονται. «Η τεχνολογία δεν είναι δηλητήριο που χρειάζεται να αποβάλλουμε από τον οργανισμό μας», συμπληρώνει η Blankson, «είναι ένα εργαλείο που απλώς χρειάζεται να μάθουμε να χρησιμοποιούμε πιο αποτελεσματικά».
Πώς να χρησιμοποιούμε την τεχνολογία ενσυνείδητα
Το βιβλίο της Blankson περιέχει πλήθος συμβουλών για την βελτίωση της σχέσης μας με την τεχνολογία και την ελαχιστοποίηση των μειονεκτημάτων που προκύπτουν από τη χρήση της, περιλαμβάνει μάλιστα και προσωπικές αφηγήσεις θριάμβων και πανωλεθριών. Το κεντρικό σημείο ενδιαφέροντος είναι η εμπρόθετη χρήση της τεχνολογίας που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων, μια σειρά αποφάσεων σε σχέση με το πότε, το πώς και το γιατί να χρησιμοποιεί κάποιος την τεχνολογία.
Κατά τη διάρκεια μιας μελέτης, οι ερευντές ζήτησαν από τους συμμετέχοντες, είτε να διατηρήσουν ή να αποκλείσουν τις ειδοποιήσεις των ενημερώσεων από τις εφαρμογές των smartphones τους για μια ολόκληρη εβδομάδα. Εκείνοι που δεν απενεργοποίησαν τις ενημερώσεις δήλωσαν ότι ένιωθαν περισσότερο υπερκινητικοί και αφηρημένοι, χαρακτηριστικά που όπως είδαμε, αποτελούν παράγοντες πρόβλεψης μείωσης της παραγωγικότητας και του αισθήματος της ευεξίας.
Συμπέρασμα; Αποκλείστε όλες τις ειδοποιήσεις εκτός από τις απολύτως απαραίτητες, προτρέπει η Blankson. (Εγώ χρησιμοποιώ την αθόρυβη λειτουργία για τις περισσότερες από τις ειδοποιήσεις που μου έρχονται εδώ και πολύ καιρό, κι έτσι έχω βρει την ησυχία μου).
Επίσης, η Blankson προτείνει να «μπαίνουμε» στις ιστοσελίδες του ηλεκτρονικού μας ταχυδρομείου, κοινωνικής δικτύωσης, ενημέρωσης και ψυχαγωγίας τρεις φορές την ημέρα. Κάνει παραπομπές σε έρευνες των οποίων τα ευρήματα δείχνουν ότι οι άνθρωποι που δεν ελέγχουν διαρκώς τα emails τους δηλώνουν λιγότερο αγχωμένοι και επομένως έχουν καλύτερη ποιότητα ύπνου, πιο ποιοτικές κοινωνικές σχέσεις και βρίσκουν περισσότερο νόημα στη ζωή τους.
Αν η ιδέα της «αποσύνδεσης», σας κάνει να αισθάνεστε νευρικότητα, αναρωτηθείτε για ποιο λόγο, μας συμβουλεύει η Blankson. Ίσως σας τρομάζουν οι συνέπειες μιας τέτοιας απόφασης, τον τρόπο που μπορεί να επηρεαστεί η προσωπική και επαγγελματική σας ζωή. Ή ενδεχομένως, η παράλληλη ενασχόληση με πολλές δραστηριότητες σας κάνει να αισθάνεστε πολυάσχολοι και απαραίτητοι. «Οι διακοπές μας κάνουν να αισθανόμαστε επιθυμητοί και χρήσιμοι και αυτό μπορεί να μας προκαλέσει εξάρτηση», γράφει.
Στην πραγματικότητα, πολλές από τις διακοπές που προκύπτουν από τη χρήση της τεχνολογίας προέρχονται από άλλους ανθρώπους, οι οποίοι αποσπούν την προσοχή μας επειδή επιθυμούμε την επαφή και την επικοινωνία. Η επιθυμία για ανθρώπινη επαφή είναι μια καλή πυξίδα: χρειάζεται να αποδεχόμαστε την χρήση της τεχνολογίας όταν μας συνδέει με άλλους ανθρώπους, αλλά να αλλάζουμε τη στάση μας απέναντί της, όταν διαπιστώνουμε ότι συμβαίνει το αντίθετο.
Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται να βάζουμε στην άκρη τις τηλεφωνικές συσκευές και τα laptops κάποιες φορές, για παράδειγμα όταν έχουμε μια συνομιλία στη δουλειά, αλλά να τα χρησιμοποιούμε υπό άλλες συνθήκες. Για παράδειγμα, η Blankson ενθαρρύνει τα μέλη μιας οικογένειας να μοιράζονται στιγμές που ένιωσαν ευγνωμοσύνη στο Facebook ή στο Instagram, και προτείνει δεκάδες εφαρμογές που μας βοηθούν να ενισχύσουμε το αίσθημα της αλληλεγγύης και της συμπόνοιας.
Πέρα από την εμπρόθετη χρήση της τεχνολογίας σε σχέση με το χρόνο, χρειάζεται να διακρίνουμε και το είδος της τεχνολογίας που μας οφελεί να χρησιμοποιούμε. Σύμφωνα με την Blankson, οι χρήστες της τεχνολογίας μπορούν να διακριθούν σε τρεις κατηγορίες: τους θιασώτες που επιθυμούν να είναι στην «πρωτη γραμμή» της καινοτομίας, τους συναινούντες που απλώς ακολουθούν τις κυρίαρχες τάσεις και τους διαφωνούντες που αρνούνται να υιοθετήσουν κάποιες από τις δυνατότητες χρήσης της τεχνολογίας.
Αναγνωρίζοντας σε ποια κατηγορία ανήκετε μπορεί να σας διευκολύνει να αποφασίσετε αν είναι ανάγκη να αποκτήσετε ένα iPad, να «κατεβάσετε» το πιο σύγχρονο πρόγραμμα ή αν θα αποφασίσετε να χρησιμοποιήσετε την πρόσφατη εφαρμογή ελέγχου της αθλητικής δραστηριότητας. Η ερώτηση-κλειδί είναι η εξής: «Μπορεί αυτή η τεχνολογία να με κάνει πιο χαρούμενο ή και πιο παραγωγικό;». Είναι μια μάλλον απλοϊκή ερώτηση βεβαίως, αλλά δεν αναρωτιόμαστε πάντα γι’αυτό.
Εν κατακλείδι, η Blankson απηχεί την κοινή παραδοχή ότι χρειαζόμαστε χρόνο offline. Η απομάκρυνση από τις συσκεύες μπορεί να βελτιώσει την δυνατότητα συγκέντρωσης, συνεργασίας, μάθησης, και δημιουργίας κοινωνικών σχέσεων. Κατά τη διάρκεια ενός πειράματος, Κορεάτες εργαζόμενοι που έκαναν διάλειμμα χωρίς τα κινητά τους τηλέφωνα, δήλωσαν ότι ένιωθαν πιο δραστήριοι και λιγότερο συναισθηματικά καταβεβλημένοι σε σύγκριση με εκείνους που έφεραν τα τηλεφωνά τους, ακόμα και αν δεν τα χρησιμοποιούσαν.
Τα ευρήματα πρόσφατων ερευνών δείχνουν ότι τα σύγχρονα παιδιά χρειάζεται να αποσυνδέονται συχνά, προκειμένου να μην συγχέουν τον πραγματικό με τον εικονικό κόσμο. Το βιβλίο της Blankson δεν είναι βεβαίως το πρώτο που υποδεικνύει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που μπορεί να προκύψουν από τη χρήση της τεχνολογίας. Όμως εισάγει στη συζήτηση τη σημασία της επιδίωξης της ευεξίας.
«Μικρές αποφάσεις που μας φαίνονται ασύνδετες και αδιάφορες μπορεί να είναι καθοριστικές για την παραγωγικότητα και τελικά την ευτυχία μας», γράφει. Η ζωή με την τεχνολογία είναι γεμάτη από αποφάσεις – να σχολιάσω ή όχι, να το ανοίξω ή όχι, να επικοινωνήσω ή να σιωπήσω. Όλοι, μέσω των καθημερινών μας συνηθειών και επιλογών καθορίζουμε αν ο τεχνολογικός μας πολιτισμός συμβάλλει στην ευτυχία μας.
