Ταξιδεύοντας ανάμεσα σε κόσμους πλασμένους από τη φαντασία, η φανταστική αστρονομία των προγόνων μας, χαραγμένη από αποκρυφιστικές αστραπές, κατάφερε να συλλάβει μια επαναστατική ιδέα, αυτή της πολλαπλότητας των κόσμων. Υπήρχαν ήδη στους αρχαίους υποστηρικτές της θεωρίας των ατόμων: ο Δημόκριτος, ο Λεύκιππος, ο Επίκουρος, και ο Λουκρήτιος.
Όπως μας λέει ο Ιππόλυτος στα Φιλοσοφούμενά του, αν τα άτομα βρίσκονται σε συνεχή κίνηση μες στο κενό, δεν μπορεί παρά να παράγουν άπειρους κόσμους, διαφορετικούς τον ένα απ’ τον άλλο, και σε μερικούς δεν υπάρχουν ήλιος ή σελήνη, σε άλλους τ’ αστέρια είναι μεγαλύτερα απ ό,τι στον δικό μας, σε άλλους ακόμα περισσότερα.
nulla est finis; uti docui, res ipsaque per se vociferatur, et elucet natura profundi. (δεν υπάρχει όριο στο άπαν, το ίδιο το πράγμα φωνάζει από μόνο του και η ίδια η ουσία του κενού γίνεται εμφανής).
Και συνέχισε:
«Έτσι γίνεται όλο και πιο αναγκαίο ν’ αναγνωρίσεις ότι υπάρχουν αλλού στο σύμπαν άλλες ενώσεις υλικών σωμάτων, όπως αυτή που περιβάλλει ο αιθέρας σ’ ένα αχόρταγο αγκάλιασμα».
Τόσο το κενό όσο και η πολλαπλότητα των κόσμων αμφισβητήθηκαν από τον Αριστοτέλη και, μαζί με τον Αριστοτέλη, από μεγάλους σχολαστικούς όπως ο Θωμάς και ο Βάκων. Αλλά η υποψία για την πολλαπλότητα των κόσμων θα εμφανιστεί στον Όκαμ, στον Μπουριντάν, στον Νικόλαο Ορέμ και άλλους, όταν συζητείται η infinita potentia Dei. Για απειράριθμους κόσμους θα μιλήσουν κατά τον 15ο αιώνα ο Νικόλαος Κουζάνο και κατά τον 16ο αιώνα ο Τζορντάνο Μπρούνο.
Το δηλητήριο που κρυβόταν σ’ αυτή την υπόθεση θα αναδυθεί πιο ξεκάθαρα, όταν θα την υποστηρίξουν οι νέοι επικούρειοι, οι λιμπερτίνοι του 17ου αιώνα. Η επίσκεψη σε άλλους κόσμους, η συνάντηση με τους κατοίκους τους ήταν αιρέσεις πολύ πιο επικίνδυνες από την ηλιοκεντρική υπόθεση. Αν υπάρχουν απειράριθμοι κόσμοι, αμφισβητείται η μοναδικότητα της λύτρωσης: ή το αμάρτημα του Αδάμ και τα πάθη του Ιησού είναι απλώς ένα περιθωριακό επεισόδιο που αφορά τη Γη μας αλλά όχι τις υπόλοιπες θείες δημιουργίες, ή ο Γολγοθάς θα έπρεπε να επαναλαμβάνεται αμέτρητες φορές σε αμέτρητους πλανήτες, στερώντας την υπέρτατη μοναδικότητα της θυσίας του Υιού του Ανθρώπου.
Όπως θα μας υπενθυμίσει ο Φοντενέλ στο Εntretiens sur la pluralite des mondes (1686), η υπόθεση υπήρχε ήδη στην καρτεσιανή θεωρία των δινών, διότι αν κάθε αστέρι σέρνει τους πλανήτες του σε μια δίνη και μια μεγαλύτερη δίνη παρασέρνει το αστέρι, μπορούσε κανείς να φανταστεί στον ουρανό αμέτρητες δίνες που παρέσερναν αμέτρητα πλανητικά συστήματα.
Με την ιδέα της πολλαπλότητας των κόσμων ξεκινάει κατά τον 17ο αιώνα η σύγχρονη επιστημονική φαντασία, από τα ταξίδια του Σιρανό ντε Μπερζεράκ στις αυτοκρατορίες του Ήλιου και της Σελήνης, από το The Man in the Moone του Γκούντγουιν ως το Discovery of a World in the Moone του Γουίλκινς. Όσο για τους τρόπους ν’ ανεβούμε ως εκεί, δεν έχουμε φτάσει ακόμα στον Ιούλιο Βερν. Ο Σιρανό την πρώτη φορά δένει στο σώμα του πολλές φιάλες γεμάτες δροσιά και η ζέστη του ήλιου, τραβώντας τη δροσιά, τον ανεβάζει ψηλά. Τη δεύτερη φορά χρησιμοποιεί μια μηχανή που ωθείται από πυραύλους. Ο Γκούντγουιν προτείνει αντίθετα ένα αεροπλάνο ante litteram που προωθείται από πουλιά.
***
Πηγή: https://antikleidi.com
