Η τριπλή σύνοδος του Κέπλερ

Τέτοια φαινόμενα είναι φυσικά αρκετά ενδιαφέροντα, αν μη τι άλλο γιατί μας δίνουν την ευκαιρία να σηκώσουμε (έστω και για λίγο) το κεφάλι μας προς τον ουρανό. Επειδή όμως η περιγραφή του φετινού φαινομένου είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στο Διαδίκτυο, δεν πρόκειται να ασχοληθούμε με μια ακόμη παρόμοια περιγραφή. Αντίθετα, εδώ θα αναφέρουμε ένα πολύ πιο ενδιαφέρον και σπανιότερο φαινόμενο, μια τριπλή σύνοδο των πλανητών Δία και Κρόνου, που οδήγησε τον περίφημο αστρονόμο του 17ου αιώνα Γιόχαν Κέπλερ στο συμπέρασμα ως προς το τι θα μπορούσε να ήταν το Αστρο της Βηθλεέμ.

Σε μια ενδιαφέρουσα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of the Royal Astronomical Society of Canada τον Δεκέμβριο του 1937, ο κληρικός W. Burke Gaffney περιέγραψε εκτενέστατα τις παρατηρήσεις που έκανε ο Κέπλερ για το Αστρο της Βηθλεέμ σε μια πραγματεία που δημοσιεύθηκε το 1614 στη Φρανκφούρτη και στην οποία προσδιόριζε το έτος 7 π.Χ. ως τον χρόνο γέννησης του Χριστού με βάση μια τριπλή σύνοδο του Δία και του Κρόνου εκείνη τη χρονιά. Ας εξηγηθούμε, όμως, καλύτερα.

Στο Πλανητάριο μπορούμε εύκολα να παρακολουθήσουμε τις τροχιές των πλανητών γύρω από τον Ηλιο που φαίνονται να κινούνται κανονικά από τη Δύση προς την Ανατολή. Οι πλανήτες που βρίσκονται πλησιέστερα στον Ηλιο φαίνονται να κινούνται ταχύτερα, ενώ οι πιο απομακρυσμένοι κινούνται πιο αργά. Ετσι, ο ένας από τους πλανήτες είναι δυνατόν να φθάσει και να προσπεράσει κάποιον άλλον. Το προσπέρασμα αυτό το λέμε σύνοδο των δύο πλανητών. Δεν είναι μάλιστα καθόλου παράξενο το να δει κανείς έναν πλανήτη να σταματά την κανονική του πορεία και να οπισθοδρομεί προς τη Δύση.

Σήμερα, φυσικά, γνωρίζουμε ότι οι πλανήτες στην πραγματικότητα δεν αλλάζουν ποτέ κατεύθυνση. Το τι συμβαίνει είναι ότι καθώς η Γη περιφέρεται στην τροχιά της γύρω από τον Ηλιο, έρχεται πολλές φορές στη θέση να προσπεράσει έναν από τους εξωτερικούς πλανήτες και τότε ο πλανήτης αυτός φαίνεται να κινείται προς τα πίσω, όπως όταν ένα αυτοκίνητο προσπερνάει κάποιο άλλο.

Την άνοιξη του 7 π.Χ. η κίνηση του Δία ήταν πιο γρήγορη από του Κρόνου, γιατί ο Δίας είναι πλησιέστερα στον Ηλιο από τον Κρόνο. Με αυτή την ταχύτητα ο Δίας και ο Κρόνος έρχονται σε σύνοδο (προσπερνάει, δηλαδή, ο ένας τον άλλο) μία φορά κάθε 19,6 χρόνια περίπου. Μια τέτοια σύνοδος έγινε στις 22 Μαΐου. Τον Ιούνιο οι δύο πλανήτες άρχισαν να ελαττώνουν την ταχύτητά τους και άρχισαν να κινούνται προς τα πίσω. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η Γη μας είχε αρχίσει να προσπερνάει τον Δία και τον Κρόνο, και γι’ αυτό οι δύο αυτοί πλανήτες φαίνονταν να κινούνται προς τα πίσω, αφού η Γη τούς προσπερνούσε. Επειδή ο Δίας είναι πλησιέστερα στη Γη, αυτός ήταν που φαινόταν να κινείται προς τα πίσω με μεγαλύτερη ταχύτητα απ’ ό,τι ο Κρόνος. Ετσι οι δύο πλανήτες ήλθαν και πάλι σε σύνοδο στις 8 Οκτωβρίου.

Μετά η Γη συνέχισε τον δρόμο της και οι πλανήτες άρχισαν να ελαττώνουν και πάλι την ταχύτητά τους, ενώ αργότερα ξανάρχισαν και πάλι την κανονική τους κίνηση προς την Ανατολή. Ετσι ξαναπέρασαν ο ένας τον άλλον και πάλι στις 2 Δεκεμβρίου. Κάτι που κανονικά συμβαίνει μία φορά κάθε 20 χρόνια είχε συμβεί τρεις φορές σε λιγότερο από ένα χρόνο. Κι όμως, ο περισσότερος κόσμος ούτε καν το παρατήρησε. Σύμφωνα λοιπόν με τον Κέπλερ, το φαινόμενο αυτό ήταν που έκανε τους Μάγους να ξεκινήσουν το ταξίδι τους προς τη Βηθλεέμ. Θα μπορούσε, άραγε, ένα τέτοιο φαινόμενο να ήταν όντως το Αστρο των Χριστουγέννων, όπως υποστήριζε ο Κέπλερ;

Κατά τη γνώμη μου μάλλον όχι, γιατί οι πλανήτες δεν σταματούν ποτέ την κίνησή τους. Και τέτοιου είδους συμπεριφορά συμβαίνει αρκετά συχνά, αφού, για παράδειγμα, τα τελευταία 200 χρόνια είχαμε τρεις παρόμοιες τριπλές συνόδους: το 1821, το 1940-1941 και το 1981 (ενώ η επόμενη τριπλή σύνοδος θα συμβεί σε 218 χρόνια, το 2238-2239). Αυτού του είδους οι τριπλές σύνοδοι, δηλαδή, δεν είναι ούτε σπάνιες ούτε μπορούν να επηρεάσουν οποιαδήποτε γεγονότα πάνω στη Γη ή οπουδήποτε αλλού. Είναι απλά, και σήμερα εύκολα επεξηγήσιμα φαινόμενα, που φαίνονται ότι συμβαίνουν απλώς γιατί εμείς τα παρατηρούμε από το κινούμενο διαστημόπλοιό μας που ονομάζουμε Γη, ταξιδιώτες κι εμείς στο αέναο ταξίδι της γύρω από τον Ήλιο.

* Ο κ. Διονύσης Π. Σιμόπουλος είναι επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου.