«Μεγάλωσα στη Λεμεσό όπου και πήγα σχολείο. Ο πατέρας μου κατάγεται από την Αμμόχωστο και η μητέρα μου από την Πάφο. Από μικρή ηλικία μου άρεσαν τα μαθηματικά και η φυσική. Εκείνο που ήθελα ως παιδί ήταν να διδάξω. Αρχικά έλεγα ότι θα γίνω δασκάλα και αργότερα καθηγήτρια μαθηματικών ή φυσικής». Όταν έφτασε η ώρα να επιλέξει σπουδές, η βαρύτητα δόθηκε στη φυσική. Έτσι το 1997 πέρασε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. «Ήμουν περίπου στο τρίτο με τέταρτο έτος των σπουδών μου, όταν άρχισα να γνωρίζω την έρευνα και να αντιλαμβάνομαι ότι υπάρχουν και άλλες επιλογές περά από το να γίνω καθηγήτρια φυσικής. Τότε ήταν που γνώρισα και την πυρηνική φυσική. Με γοήτευσε, όμως, μου άρεσε και η αστροφυσική».
Όπως περιγράφει, το πρώτο της ερευνητικό έργο της ήταν με την πανεπιστημιακό Μαρία Ζαμάνη. «Μελετούσαμε πυρηνικές αντιδράσεις με εφαρμογή στην ιατρική. Αναζητούσαμε έναν τρόπο για να υπολογίζουμε τη δόση που μπορεί να δεχτεί ένα σώμα που εκτίθεται σε νετρόνια. Μου φάνηκε πάρα πολύ ενδιαφέρον όλο αυτό που κάναμε και σκέφτηκα πως θέλω να το συνεχίσω». Αργότερα, σε διδακτορικό επίπεδο, είχε τη δυνατότητα να κάνει έρευνα και στο πεδίο πυρηνικής αστροφυσικής.
Η έρευνα, σημείωσε, γίνεται πάντοτε σε ένα πολύ εξειδικευμένο ζήτημα και σε κάτι το οποίο δεν έχει δοκιμαστεί. «Αυτό ακριβώς είναι που με κράτησε στην έρευνα. Η χαρά και ο ενθουσιασμός ότι ανακαλύπτεις κάτι καινούριο, το οποίο δεν έχει δει κανείς ποτέ πριν από εσένα. Ειδικά στο πείραμα, το σχεδιάζεις και ενδέχεται να το προετοιμάζεις για μήνες. Έπειτα πρέπει να αναμένεις πότε θα λάβεις ημερομηνία για να μπορέσεις να είσαι στις εγκαταστάσεις. Παίρνεις τη δέσμη από τον επιταχυντή και ξεκινάει. Έχει έρθει η στιγμή! Γνωρίζεις ότι κανένας άλλος στην ιστορία του κόσμου δεν έχει δει αυτό που πρόκειται να αντικρίσεις», περιέγραψε με τα μάτια της να λάμπουν.
Συνέχισε με διδακτορικές σπουδές στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών Δημόκριτος. «Αφού έμεινα στην Αθήνα για σχεδόν έξι χρόνια, επιδίωξα να πάρω εμπειρία από ένα εργαστήριο, όπως του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν», είπε και διευκρίνισε ότι πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα του κόσμου για το εν λόγω πεδίο. Εκεί, το 2007 ξεκίνησε από την πιο χαμηλή ακαδημαϊκή βαθμίδα. Ωστόσο, όπως σημειώνει, έπεσε σε μια σημαντική συγκυρία όπου αποφασίστηκε η δημιουργία ενός νέου εργαστήριου, στο οποίο και εργάστηκε.
Σε αυτά τα 14 χρόνια που βρίσκεται στην Αμερική πέτυχε σπουδαία πράγματα. «Δημιουργήθηκε ένα πολύ ωραίο κλίμα στο εργαστήριο. Γνωρίζαμε ότι βρισκόμαστε στο νούμερο ένα εργαστήριο της Αμερικής. Κάθεσαι στο γραφείο σου και περνάει όλη η επιστημονική κοινότητα του κόσμου επειδή είναι το μέρος στο οποίο συμβαίνουν οι καινούριες ανακαλύψεις». Σήμερα, η δρ. Σπύρου είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Φυσικής και Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν καθώς και ερευνήτρια στο Facility for Rare Isotope Beam (FRIB), πραγματοποιώντας και το παιδικό της όνειρο.
Στο πεδίο της μελετούν τις εκρήξεις στα άστρα
«Στο πεδίο μου, την πυρηνοσύνθεση, το νεότερο που συμβαίνει είναι η χρήση ραδιενεργών ισότοπων, τα οποία είναι αρκετά σπάνια. Τα ισότοπα αυτά, ζουν για ένα δευτερόλεπτο ή για λίγα λεπτά. Είναι παρόμοια με αυτά που χρησιμοποιούμε στην ιατρική για διαγνωστικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς, όπως το ραδιενεργό ιώδιο για το θυροειδή. Αλλά ραδιενεργά ισότοπα τα συναντάμε στο αστρικό περιβάλλον. Εμείς καλούμαστε να μελετήσουμε τις ιδιότητες τους». Η ίδια εδώ και χρόνια ασχολείται με τις εκρήξεις στα άστρα καθώς σε αυτές εντοπίζονταν τα πιο σπάνια ισότοπα που ζουν για πολύ περιορισμένο χρόνο. «Αυτή είναι και η ειδικότητα του εργαστηριού μας. Να φτιάχνεις αυτά τα πιο σπάνια ισότοπα, τα οποία δεν τα βρίσκεις κάπου στο φυσικό περιβάλλον. Υπάρχουν γύρω στις 7.000 ισότοπα στον κόσμο, τα περισσότερα εκ των οποίων δημιούργημα εργαστηριών».
«Δεν δρούμε για να πάρουμε βραβεία»
Πρόσφατα η Αμερικανική Εταιρεία Φυσικής (American Physical Society – ΑPS), της πρόσφερε μια ιδιαίτερη και σπάνια τιμή, την οποία λαμβάνει λιγότερο από το 0,5% των μελών του, ανάγοντας τη δρ. Σπύρου ως επίτιμο μέλος της. «Είναι μια αναγνώριση για το έργο του επιστήμονα, μια μεγάλη τίμη. Στην περίπτωση μου ήταν για το ερευνητικό μου έργο, όμως είχε ενδιαφέρον ότι αναφέρθηκε και δράση μου για την εξωστρέφεια της επιστήμης στην κοινωνία. Με ενδιαφέρει η επιστήμη να μην είναι κάτι το οποίο ανήκει μόνο στους επιστήμονες και στους ειδικούς και να παραμένει κρυμμένη ή να είναι γραμμένη με τρόπο που να μην μπορεί κανείς να την καταλάβει».
Οι επιστήμονες, συνεχίσει, δεν δρουν για να λαμβάνουν βραβεία, αλλά για βρουν κάτι καινούριο, γιατί είναι περίεργοι, γιατί θέλουν να προσφέρουν στην επιστήμη τους. «Θέλει όμως κούραση και ξενύχτια, όπως και πολλά χρόνια μελέτης για να το καταφέρεις. Συνεπώς όταν ήρθε η Αμερικανική Εταιρία Φυσικής και αναγνώρισε ότι συμβαίνει κάτι σημαντικό, ήταν σπουδαίο». Σχολίασε παράλληλα, πως είναι σημαντικό για την ίδια διότι πρόκειται για έναν ανδροκρατούμενο τομέα. «Στην Αμερική μόλις το 10% των κατόχων διδακτορικών φυσικής είναι γυναίκες», είπε και πρόσθεσε έχει σημασία να δουν τα νεαρά κορίτσια ότι υπάρχουν γυναίκες επιστήμονες και ότι μπορούν να κάνουν αυτό που θέλουν.
Δεν πρόκειται για την πρώτη της διάκριση καθώς έχει τιμηθεί και με σειρά βραβείων. «Στην έρευνα είναι δύσκολο να διαλέξεις μια στιγμή να πεις ότι αυτή ήταν η πιο σημαντική. Κάθε νέα ανακάλυψη, κάθε νέα ιδέα, έχει τη χαρά της και τις δυσκολίες της. Αν ήταν, όμως, να ξεχωρίσω μια στιγμή θα έλεγα ότι ήταν το 2014 σε μια συζήτηση με ένα συνάδελφο από το Πανεπιστήμιο μας και δυο άλλους από το Πανεπιστήμιο του Όσλο στη Νορβηγία, όπου βρήκαμε τη λύση σε ένα πολύ δύσκολο πρόβλημα. Να μετρήσουμε ένα είδος πυρηνικών αντιδράσεων που συμβαίνει σε πολύ μεγάλο βαθμό στα άστρα, αλλά στο εργαστήριο είναι σχεδόν αδύνατο να τις μετρήσει κάνεις».
