Σαν σήμερα 8 Ιουλίου το 1895,γεννιέται ο Ρώσος Ίγκορ Ταμμ (1895-1971) πυρηνικός φυσικός με περγαμηνές (Νόμπελ φυσικής 1958) που πρωταγωνιστεί στην αγαπημένη μου ιστορία για το πώς μπορούν τα μαθηματικά να σου σώσουν την ζωή. Το περιστατικό διηγείται στην αυτοβιογραφία του ο George Gamow, επίσης διάσημος φυσικός, ο οποίος αυτομόλησε στην Αμερική από την σταλινική Ρωσία. Όταν κατελήφθη η Οδησσός από τον κόκκινο στρατό κατά την διάρκεια του Ρωσικού εμφύλιου, ο Τάμμ έφυγε από την πόλη με προορισμό την ρωσική ύπαιθρο σε μια προσπάθεια να ανταλλάξει ασημένια κουτάλια με κοτόπουλα. Τότε τον συνέλαβε μια ομάδα Κοζάκων ανταρτών οι οποίοι πολεμούσαν τόσο τους μπολσεβίκους όσο και τις δυνάμεις του Λευκού στρατού. Οι Κοζάκοι, καχύποπτοι για την αστική του περιβολή τον παρουσίασαν στον αταμάνο (*) τους (ο όρος για τον αρχηγό οικισμού Κοζάκων), έναν θηριώδη κοζάκο με γενειάδα, ζωσμένο με σφαίρες και χειροβομβίδες.
«Κομμουνιστή μπάσταρδε» βρυχήθηκε «Προδότη την μητέρας Ουκρανίας».
«Η απόφαση μου για σένα είναι θάνατος.» Ο Ταμμ διαμαρτυρήθηκε δεν ήταν παρά ένας ταπεινός καθηγητής μαθηματικών στο πανεπιστήμιο της Οδησσού, που βγήκε στην ύπαιθρο αναζητώντας τρόφιμα για την οικογένεια του.
«Καθηγητής μαθηματικών;» Είπε ο αταμάνος και συνέχισε «αν αλήθεια είσαι καθηγητής μαθηματικών τότε υπολόγισε μου την εκτίμηση σφάλματός που προκύπτει περικόπτοντας την σειρά Μαclaurin στον νιοστό όρο της. Αν δεν τα καταφέρεις θα βάλω να σε τουφεκίσουν.»
Ο τρομοκρατημένος Ταμμ κατάλαβε ότι ο αταμανος ήταν γνώστης του απειροστικού λογισμού, και με τα όπλα στραμμένα πάνω του υπολόγισε με προσοχή αυτό που του ζήτησε και ανακοίνωσε την λύση.
«Πολύ σωστά!» φώναξε ο αταμάνος «είσαι ελεύθερος να φύγεις.»Η ταυτότητα του μυστηριώδους αταμάνου ποτέ δεν εξακριβώθηκε. Αν δεν σκοτώθηκε κατά την διάρκεια των μαχών ίσως να έγινε καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Ουκρανίας.
Ο Ιγκόρ Ταμ γεννήθηκε το στο Βλαδιβοστόκ, το μεγάλο ρωσικό λιμάνι στον Ειρηνικό Ωκεανό. Ως πολιτικός μηχανικός στην τσαρική Ρωσία, ο πατέρας του ήταν υποχρεωμένος να μετακινείται πολύ και σε ηλικία έξι ετών ο Ιγκόρ βρέθηκε στην Ουκρανία. Το 1913 άρχισε να σπουδάζει φυσική και μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, αλλά η έκρηξη του A΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τον επόμενο χρόνο, τον ανάγκασε να γυρίσει στη Ρωσία.Από τη Φυσικομαθηματική Σχολή του Πανεπιστήμιου της Μόσχας βρέθηκε στο μέτωπο. Το 1917, τον συνεπαίρνει ο επαναστατικός ανεμοστρόβιλος και εκλέγεται μέλος του Σοβιέτ Εργατών και Στρατιωτών στην πόλη Ελισάβετγκραντ.
Eκ των πρωτοπόρων στην πυρηνική φυσική και στην τεχνολογία των πυρηνικών αντιδραστήρων, είχε την τύχη να ζήσει σε μια περιπετειώδη εποχή μεγάλων επαναστάσεων, που συγκλόνισαν όλους τους τομείς της ζωής – την πολιτική, τις κοινωνικές σχέσεις, την τέχνη, τις θετικές επιστήμες.
Ένα παρόμοιο περιστατικό συνέβη και στον Ούγγρο μαθηματικό Πωλ Τουράν. Ο Τουράν το 1935, έγραψε μαζί με τον θρυλικό Έρντος μια εργασία για ένα πρόβλημα της θεωρίας αριθμών, η οποία δημοσιεύτηκε στην Ρωσική επιθεώρηση του ινστιτούτου μαθηματικών και μηχανικής του Τομσκ. Δέκα χρόνια αργότερα στην μεταπολεμική Βουδαπέστη, μια περίπολος σοβιετικών στρατιωτών σταμάτησε τον Τουραν.Ο Στάλιν είχε διατάξει για τις χώρες που “απελευθέρωνε” να συλλαμβάνουν τυχαία στους δρόμους ανθρώπους που θα μεταφέρονταν σε Γκούλαγκ ως μαλένκιι ραμπότ ή κατώτερο εργατικό δυναμικό. Ένας στρατιώτης ζήτησε από τον Τουράν να του δείξει τα χαρτιά του. Ο Τουράν είχε χάσει την ταυτότητα του πριν από λίγες μέρες, για να γλιτώσει την σύλληψη άνοιξε τον χαρτοφύλακα του και έδειξε στο στρατιώτη την εργασία ο οποίος εντυπωσιασμένος -δικαίως ένας Ούγγρος μαθηματικός είχε δημοσιεύσει σε σοβιετική επιθεώρηση- τον άφησε να φύγει.Ο Τουράν αργότερα θα έλεγε στους φίλους του με πικρή ειρωνεία οτι πρόκειται για μια εκπληκτική εφαρμογή της θεωρίας αριθμών….
(*)Αταμάνος ή Χατμάνος ήταν ο αρχηγός κάθε οικισμού των Κοζάκων ή της περιοχής που έλεγχαν αυτοί. Ο Αταμάνος εκλέγονταν από τους ομοεθνείς του και ήταν αιρετός. Από το 1715 οι Αταμάνοι των κοζάκων ορίζονταν απευθείας από τον Τσάρο αλλά η εξουσία τους και η μακροημέρευσή τους σ’ αυτή τη θέση ήταν εξασφαλισμένη μόνο αν είχαν την αποδοχή των συμπατριωτών τους.
