Τρεις Έλληνες του ΜΙΤ εξηγούν στην «Κ» τι καθιστά το αμερικανικό ίδρυμα κορυφαίο στον πλανήτη
«Κάποιος παλαιότερος πρόεδρος του πανεπιστημίου είχε περιγράψει την εμπειρία της εκπαίδευσης στο ΜΙΤ όπως εκείνη “ενός διψασμένου που πίνει νερό από πυροσβεστικό κρουνό”. Οι ρυθμοί στο ΜΙΤ είναι έντονοι, αλλά στο τέλος της ημέρας όλοι κάνουμε κάτι που μάς ευχαριστεί. Και αυτή ίσως -τελικά- είναι και η “συνταγή” της επιτυχίας: Να δημιουργείς συνθήκες μέσα από τις οποίες οι άνθρωποι θα μπορούν να ξετυλίγουν το ταλέντο και τη δημιουργικότητά τους».
Ο Θεμιστοκλής Σαψής, Καθηγητής Μηχανολογίας και Επιστήμης των Ωκεανών στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης, μάς “μεταφέρει” στις αίθουσες και τα εργαστήρια του ΜΙΤ, εκεί όπου διδάσκοντες και φοιτητές συνεργάζονται, δημιουργούν και καινοτομούν. Ο λόγος του συμπυκνώνει την πρώτη -και ίσως πιο αυθόρμητη- απάντηση στο ερώτημα πώς το Massachusetts Institute of Technology (MIT) κατάφερε και αυτήν τη χρονιά –11η στη σειρά– να αναδειχθεί βάσει της αξιολόγησης της QS (Quacquarelli Symonds) πρώτο στην κατάταξη των καλύτερων πανεπιστημίων του κόσμου, αφήνοντας πίσω του το Κέιμπριτζ, την Οξφόρδη, το Χάρβαρντ και το Στάνφορντ.
«Έχω την τύχη να έχω ζήσει την εμπειρία του ΜΙΤ πρώτα ως φοιτητής και τα τελευταία 11 χρόνια ως καθηγητής. Και στις δύο περιπτώσεις κοινός παρονομαστής είναι η δυνατή αίσθηση του σκοπού. Είναι ένα μέρος όπου στο παρελθόν έχουν γίνει εκπληκτικά πράγματα, με άμεσο αντίκτυπο στη κοινωνία και ξέρεις πως βρισκόμενος εκεί είσαι ανάμεσα σε αυτούς που θα κάνουν κάποια από τα σημαντικότερα πράγματα για το μέλλον. Αυτή η αίσθηση δημιουργεί φοβερή ενέργεια, αλλά και ευθύνη», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Σαψής.
Ο 40χρονος Έλληνας καθηγητής ξεκίνησε με μεταπτυχιακές σπουδές στο ΜΙΤ, ολοκλήρωσε το διδακτορικό του σε μαθηματικές μεθόδους για πολύπλοκα δυναμικά συστήματα και από το 2012 εργάζεται ως τακτικός καθηγητής. Σκοπός της έρευνάς του είναι να αναπτύξει μαθηματικά εργαλεία τα οποία θα μπορέσουν να υπολογίσουν με μικρό κόστος και μεγάλη ακρίβεια την πιθανότητα ακραίων καταστάσεων, όπως ενός δυνατού κύματος καύσωνα ή μίας έντονης πλημμύρας, προλαμβάνοντας τις επιπτώσεις.
«Μέχρι τώρα, αυτού του είδους οι καταστάσεις μελετώνταν κυρίως εμπειρικά, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα να υιοθετούμε μεγάλους συντελεστές ασφάλειας, άρα τεράστιο κόστος, είτε -ακόμη χειρότερα- να υποεκτιμούμε την πιθανότητα μιας καταστροφικής εξέλιξης, όπως μιας έντονης πλημμύρας σε παράκτια περιοχή που κανείς δεν πίστευε πως μπορεί να συμβεί. Στο ΜΙΤ εφαρμόζουμε, αλλά και επανασχεδιάζουμε τους μαθηματικούς αλγόριθμους μας σε μια πληθώρα ερευνητικών πεδίων: Από μηχανικά συστήματα μέχρι το φυσικό περιβάλλον και, πιο πρόσφατα, σε μετασχηματισμό της λειτουργίας κυττάρων», αναφέρει ο κ. Σαψής, καθώς μάς εξηγεί τις πρωτοποριακές δυνατότητες που προσφέρει το πανεπιστήμιο στην έρευνά του.
Συναναστρέφεσαι τους πιο εμπνευσμένους ερευνητές στον κόσμο
Στο ΜΙΤ όλα «τρέχουν γρήγορα», ενώ το «αποτέλεσμα επιβραβεύεται», λένε οι άνθρωποι που το ζουν από μέσα. Όπως η Φωτεινή Χριστιά, διευθύντρια του Κοινωνικο-τεχνικού Εργαστηρίου. Στα 44 της χρόνια, η Ελληνίδα καθηγήτρια Κοινωνικών Επιστημών του ΜΙΤ έχει ήδη συμπληρώσει 14 χρόνια ακαδημαϊκής καριέρας και έχει δεχθεί προτάσεις για πρυτανικές θέσεις και θέσεις διοίκησης στην Ακαδημία. Μιλώντας στην «Κ» περιγράφει τις συνθήκες εργασίας σε αυτό το σύγχρονο πανεπιστημιακό ίδρυμα.
«Ως καθηγητής συναναστρέφεσαι ορισμένους από τους πιο ικανούς και εμπνευσμένους ερευνητές στον κόσμο. Η δουλειά και τα ωράρια είναι έντονα, αλλά η εμπειρία μοναδική. Το ΜΙΤ είναι ένα Τεχνολογικό Ίδρυμα που πάντα έβαζε και βάζει την επιστήμη και την έρευνα μπροστά. Ως αποτέλεσμα, προσελκύει καθηγητές και φοιτητές, οι οποίοι έχουν δυνατά και πρωτοποριακά ερευνητικά ενδιαφέροντα και ιδιαίτερη προσήλωση στην επιστήμη και την ανακάλυψη».
Σήμερα, το ΜΙΤ προσφέρει σε εκείνη και την ομάδα της τη δυνατότητα να ερευνούν τους τρόπους με τους οποίους οι κοινωνικές επιστήμες σε συνδυασμό με την τεχνολογία θα μπορέσουν να βοηθήσουν στην επίλυση κρίσιμων κοινωνικών ζητημάτων, όπως ο συστημικός ρατσισμός, κάνοντας χρήση των big data.
«Μέσω του ΜΙΤ Schwarzman College of Computing έχουμε επιστημονικές συνεργασίες με τις μεγαλύτερες εταιρείες τεχνολογίας του κόσμου, όπως τη Microsoft, την IBM, την Google, την Apple και την Amazon, καθώς και με κάποιες εταιρείες βιοτεχνολογίας σε μερικές από τις σημαντικότερες χώρες διεθνώς. Αυτό σημαίνει ότι η Σχολή έχει παγκόσμια επιρροή σε όλα τα θέματα που αφορούν την ανθρώπινη ζωή», εξηγεί στην «Κ».
Βραβεία Νόμπελ
Στη δυναμική κοινότητα των Ελλήνων διδασκόντων που έχει αναπτυχθεί εδώ και αρκετά χρόνια στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης εντάσσεται και η Σαβίνα Ιατρίδου, Διευθύντρια του Διδακτορικού Προγράμματος Γλωσσολογίας. Το τμήμα της Γλωσσολογίας και Φιλοσοφίας στο οποίο ανήκει κατατάσσεται σήμερα στην πρώτη θέση παγκοσμίως.
«Πολλοί δεν γνωρίζουν ότι το ΜΙΤ δεν είναι απλώς ένα πανεπιστήμιο για τομείς STEM, αλλά διαθέτει από τις ισχυρότερες κοινωνικές επιστήμες στον κόσμο. Έχουμε αρκετά βραβεία Νόμπελ στο τμήμα Οικονομικών και οι ανθρωπιστικές επιστήμες βρίσκονται σε εξαιρετικά υψηλή θέση», λέει στην «Κ» η Ελληνίδα καθηγήτρια.
Οι τάξεις αποτελούν θερμοκοιτίδα ιδεών.
Η ίδια θεωρεί ότι ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα του ΜΙΤ είναι το περιορισμένο μέγεθός του και τα αυστηρά κριτήρια εισαγωγής.
«Είναι ένα μικρό -σχετικά- πανεπιστήμιο με περίπου 10.000 φοιτητές, από τους οποίους το 40% είναι προπτυχιακοί και το 60% μεταπτυχιακοί, εκ των οποίων η μεγάλη πλειοψηφία κάνουν το διδακτορικό τους. Η εισαγωγή στο ΜΙΤ δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Στο τμήμα μου, για παράδειγμα, λαμβάνουμε κοντά στις 200 αιτήσεις ετησίως για το διδακτορικό πρόγραμμα και επιλέγουμε μόλις οκτώ φοιτητές κάθε χρόνο. Με άλλα λόγια, επιλέγουμε τους καλύτερους από όλο τον κόσμο. Με αυτό το επίπεδο φοιτητών στην τάξη, μπορείτε να φανταστείτε ότι το αντίστοιχο επίπεδο διαλόγου είναι εξαιρετικά υψηλό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι ίδιες οι τάξεις να αποτελούν θερμοκοιτίδα ιδεών», λέει η κ. Ιατρίδου, ενώ εξηγεί τον τρόπο διδασκαλίας μέσα στην τάξη: «Προσπαθούμε να εξηγήσουμε στους φοιτητές μας ότι δε διδάσκουμε την “αλήθεια”, αλλά απλώς την καλύτερη θεωρία που μπορούμε εκείνη τη στιγμή να σκεφτούμε».
Με την ιδιότητά της στον τομέα της διοίκησης του πανεπιστημίου και με την πολυετή εμπειρία της σε πολλά ακόμη σημαντικά πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Αμερικής, εξηγεί τον λόγο για τον οποίο το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης αποτελεί πρότυπο δομής και λειτουργίας.
«Η διοίκηση θεωρεί βασικό μέρος του ρόλου της την προστασία του πανεπιστημίου από τη γραφειοκρατία. Έτσι, το γραφειοκρατικό βάρος είναι πολύ ελαφρύτερο από ό,τι σε οποιοδήποτε άλλο πανεπιστήμιο έχω εργαστεί. Για παράδειγμα όταν οργανώνουμε ένα συνέδριο ή μια ημερίδα, μάς καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος της διοικητικής και οργανωτικής δουλειάς. Αυτό δε συμβαίνει οπουδήποτε αλλού, -συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας- όπου από την εμπειρία μου, οι καθηγητές που διοργανώνουν εκδηλώσεις πρέπει να συνεργαστούν με το λογιστήριο, με τους ανθρώπους που καθαρίζουν τις αίθουσες, να ελέγξουν το Wi-Fi ή αν λειτουργεί ο κλιματισμός κλπ. Στο ΜΙΤ “γλιτώνουμε” οτιδήποτε χρονοβόρο και διαδικαστικό», σημειώνει η κ. Ιατρίδου.
Εκτός από την απουσία της γραφειοκρατίας, όμως, είναι και η ευκολία με την οποία εξασφαλίζονται οι πόροι για να προχωρήσουν οι πρωτοποριακές έρευνες, προσθέτει από την πλευρά της, η Φωτεινή Χριστιά.
«Είναι ένα μεγάλο ιδιωτικό και οικονομικά εύρωστο ίδρυμα που καλύπτει όλους τους επιστημονικούς τομείς, τους τεχνολογικούς κλάδους και τις θετικές επιστήμες, αλλά και τις κοινωνικές και ανθρωπιστικές, προσφέροντας απλόχερα τους πόρους και τις παροχές στους καθηγητές να πρωτοπορούν ερευνητικά. Αντίστοιχα, στους φοιτητές δίνεται η ευκαιρία να μαθαίνουν όλες τις τελευταίες επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις και να συνεισφέρουν και αυτοί ερευνητικά ή και επιχειρηματικά μέσω start ups».
Οι τρεις Έλληνες καθηγητές βλέπουν το μέλλον τους, στη Βοστώνη, εκεί όπου μέσα στο σύγχρονο πανεπιστημιακό χώρο του ΜΙΤ, θα μπορέσουν ανεμπόδιστα να συνεχίσουν την έρευνά τους, ο καθένας στο δικό του τομέα. Η Ελλάδα, αυτήν τη στιγμή δεν μπορεί, άλλωστε, να στηρίξει τις προσδοκίες τους στον τομέα της επιστήμης.
Ο Θεμιστοκλής Σαψής ο οποίος είναι απόφοιτος της Σχολής Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, θεωρεί παρολ’ αυτά ότι τα ελληνικά πανεπιστήμια έχουν κάνει, τα τελευταία χρόνια, σημαντικά βήματα για να βελτιώσουν την ακαδημαϊκή τους φήμη, ωστόσο μένουν ακόμη να γίνουν πολλά.
«Έχω την πεποίθηση πως θα συνεχίζουν να γίνονται τέτοια βήματα. Η χώρα μας διαθέτει εξαιρετικά μυαλά και διάθεση αυτά να προοδεύσουν», επισημαίνει ο κ. Σαψής και συνοψίζει κάποιες σημαντικές ενέργειες από τις οποίες πρέπει να γίνει η αρχή. «Χρειάζεται περισσότερος συντονισμός μεταξύ εκπαίδευσης και έρευνας με τη συνεχή ανανέωση των προγραμμάτων σπουδών, ώστε να αντικατοπτρίζουν τις ανάγκες στην αγορά εργασίας, άμεση πρόσβαση σε ερευνητικούς πόρους, αλλά και μια υγιής και συνεχής διασύνδεση με τους Έλληνες ακαδημαϊκούς του εξωτερικού».
Οκτώ ελληνικά πανεπιστήμια στην αξιολόγηση της QS
Στη φετινή κατάταξη της QS για το 2023 – 2024, οκτώ ελληνικά πανεπιστήμια -δύο περισσότερα από πέρυσι- απέσπασαν υψηλές διακρίσεις και συμπεριλήφθηκαν στα 1.497 καλύτερα του κόσμου από τα συνολικά 6.000 που αξιολογήθηκαν. Το πρώτο ήταν το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο στην 347η θέση, ενώ ακολούθησαν το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών στην 444η θέση, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στην 530η θέση και το Πανεπιστήμιο Κρήτης στην 534η θέση.
