Δύο νέα, πολύ ενδιαφέροντα επιστημονικά βιβλία: του Τσεχο-καναδού πανεπιστημιακού Vaclav Smil, Οι αριθμοί δεν λένε ψέματα- 71 αλήθειες που πρέπει να γνωρίζουμε για τον κόσμο και της Ολλανδέζας οικονομολόγου και δημοσιογράφου Sanne Blauw, Η μεροληψία των αριθμών
Οι αριθμοί δεν λένε ψέματα
71 αλήθειες που πρέπει να γνωρίζουμε για τον κόσμο
Πόσο και γιατί έχει αυξηθεί κατά μέσο όρο το ύψος των ανθρώπων; Τρώμε περισσότερο κοτόπουλο ή χοιρινό; Πόσο ζυγίζουν όλες οι αγελάδες του πλανήτη; Το προσδόκιμο ζωής των ανθρώπων έχει όντως φτάσει στο ανώτερο όριό του; Ποια πράγματα μας κάνουν ευτυχισμένους; Γιατί τα εμβόλια είναι ο καλύτερος τομέας οικονομικής επένδυσης; Πόσο επικίνδυνο είναι να ταξιδεύεις με αεροπλάνο; Δημογραφία, κοινωνική ανάπτυξη, οικολογική κρίση, ανθρώπινη ευζωία και υγεία είναι μερικά από τα θέματα που παρουσιάζονται στα 71 σύντομα κείμενα που συνθέτουν αυτό το αποκαλυπτικό βιβλίο.
Μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής Εκδ. «Διόπτρα », σελ. 336
Στο «Οι αριθμοί δεν λένε ψέματα» ο διάσημος Τσεχο-καναδός πανεπιστημιακός Βάτσλαβ Σμιλ, καταφεύγοντας σε στατιστικές πληροφορίες και διαγράμματα που μας ξαφνιάζουν και μας προκαλούν να σκεφτούμε βαθύτερα τα τοπικά και τα πλανητικά μας προβλήματα, μας καθιστά συνοδοιπόρους του σε μια γνωστική περιπέτεια συλλογής των πιο έγκυρων επιστημονικών στοιχείων για τα έθνη και τα ήθη της ζωής των ανθρώπων, για τα καύσιμα και τα τρόφιμα που τους παρέχουν ενέργεια, για τις μεταφορές και τις εφευρέσεις του σύγχρονου κόσμου και το πώς όλα αυτά επηρεάζουν τον ίδιο τον πλανήτη μας.
Σε αυτά τα διαφωτιστικά κείμενα, λοιπόν, οι αριθμοί παίζουν αποφασιστικό ρόλο όχι μόνο ως συστατικά στοιχεία της πραγματικότητας αλλά και ως γνωστικά εργαλεία για την κατανόησή της, αφού, όπως δείχνει ο συγγραφέας, αυτοί οι αριθμοί δεν λένε ψέματα και τείνουν να μας αποκαλύπτουν την αλήθεια. Ωστόσο, όπως παραδέχεται απερίφραστα, ενώ «οι αριθμοί μπορεί να μη λένε ψέματα, ποια αλήθεια εκφράζουν; Σε αυτό το βιβλίο προσπάθησα να δείξω ότι συχνά πρέπει να κοιτάξουμε σε μεγαλύτερο βάθος και εύρος. Ακόμη και αρκετά ακριβή -βασικά, ακόμη και απόλυτα ακριβή- αριθμητικά στοιχεία πρέπει να ερμηνεύονται πάντοτε σύμφωνα με το γενικότερο πλαίσιο».
Αυτό σημαίνει ότι, για τον Βάτσλαβ Σμιλ, όλα ανεξαιρέτως τα αριθμητικά και τα στατιστικά δεδομένα που παρουσιάζει σε αυτό το βιβλίο έχουν πληροφοριακή αξία και γνωστικό νόημα μόνο στο ιστορικό και γνωστικό πλαίσιο εντός του οποίου διατυπώνονται. Πάντως, όπως διευκρινίζει στον επίλογο, συνοψίζοντας ένα από τα βασικά συμπεράσματα αυτής της μελέτης: «Η αμφιβολία, η προσοχή και η διαρκής αμφισβήτηση των πάντων είναι απολύτως απαραίτητες, το ίδιο όμως και η επιμονή ποσοτικοποίησης των περίπλοκων πτυχών του σύγχρονου κόσμου».
* O Βάτσλαβ Σμιλ είναι Τσεχο-καναδός ομότιμος καθηγητής στο καναδικό Πανεπιστήμιο της Μανιτόμπα. Οι πρωτοποριακές έρευνές του αφορούν την ενέργεια, την κλιματική αλλαγή, την παραγωγή τροφίμων, την τεχνολογική καινοτομία, την αποτίμηση των τεχνολογικών κινδύνων και των δημόσιων πολιτικών. Για το πλούσιο και πρωτότυπο έργο του το «Foreign Policy» τον κατέταξε, το 2010, στους 100 κορυφαίους διανοητές στον κόσμο
Sanne Blauw
Η μεροληψία των αριθμών
Πώς οι αριθμοί μάς καθοδηγούν και μας παραπλανούν
Μτφρ. Μαργαρίτα Μπονάτσου εκδ. «Αλεξάνδρεια», σελ. 256
Η Ολλανδέζα οικονομολόγος και δημοσιογράφος Σάνε Μπλάου σε αυτό το βιβλίο της μας αποκαλύπτει, μέσα από διαφορετικά παραδείγματα και καθημερινές ιστορίες, το πώς ακριβώς οι μετρήσεις, οι καταγραφές, τα ποσοστά, τα μεγέθη και τα στατιστικά δεδομένα μπορούν, ενίοτε, να οδηγήσουν σε πλήρη διαστρέβλωση της πραγματικότητας της κοινωνικοοικονομικής ζωής των ανθρώπων.
Το βιβλίο της «Η μεροληψία των αριθμών» μόλις κυκλοφόρησε έγινε μπεστ σέλερ στην Ολλανδία και αμέσως μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, επειδή είναι μια συναρπαστική και πρωτότυπη εξερεύνηση των πολυάριθμων τρόπων με τους οποίους οι αριθμοί και οι στατιστικές μπορούν να χρησιμοποιηθούν, σκοπίμως και καταχρηστικά, για να μας παραπλανήσουν και, ολοένα και πιο συχνά, για να μας εξαπατήσουν.
Διαβάζοντας αυτό το πολύ καλά μεταφρασμένο στα ελληνικά βιβλίο από τη Μαργαρίτα Μπονάτσου, συνειδητοποιούμε ότι η ζωή μας είναι βουτηγμένη μέσα στους αριθμούς, καθώς και ότι καθημερινά καταναλώνουμε άκριτα πλήθος επινοημένα αριθμητικά και στατιστικά δεδομένα, που μπορούν να επηρεάζουν όχι μόνο την ιδιωτική μας ζωή, αλλά και την κοινωνική και το πώς αυτή υλοποιείται καθημερινά.
Ζούμε σε έναν κόσμο βυθισμένο, κυριολεκτικά, σε απρόσωπο και ψυχρό σύμπαν από αριθμούς, οι οποίοι όχι μόνο μας αποκαλύπτουν αλλά, πολύ συχνά, συσκοτίζουν την πραγματικότητα. Υπνωτισμένοι από τα αμέτρητα αριθμητικά ή στατιστικά δεδομένα, η ατομική και η κοινωνική μας ζωή εξαρτάται πολύ λιγότερο από τις συνειδητές μας επιλογές και ολοένα και περισσότερο από ανεπαρκώς τεκμηριωμένους ή και εντελώς αυθαίρετους μαθηματικούς αλγορίθμους.
Αυτό συμβαίνει επειδή, ενώ οι γλωσσικές προτάσεις υποβάλλονται πολύ πιο εύκολα σε κριτική, τα μαθηματικά μοντέλα θεωρούνται αναμφισβήτητα και οι αριθμητικές περιγραφές αντικειμενικές, κάτι που, όπως αποδεικνύει αυτό το βιβλίο, μας οδηγεί πολύ συχνά σε εσφαλμένα συμπεράσματα και αποφάσεις. Πράγματι, όπως δείχνει η συγγραφέας, οι αριθμοί επηρεάζουν πια το τι πίνουμε, τι τρώμε, το πώς και πόσο δουλεύουμε, πόσα βγάζουμε, ακόμη και με ποιον παντρευόμαστε, ποιο κόμμα ψηφίζουμε ή πόσα ασφάλιστρα πληρώνουμε. Επηρεάζουν ακόμη και τη ζωή και τον θάνατο, προβλέποντας την πιθανότητα να αρρωστήσουμε και αν θα θεραπευτούμε.
Ομως, σύμφωνα με τη συγγραφέα, οφείλουμε να βάλουμε τους αριθμούς στη θέση τους: ούτε σε βάθρο ούτε στα σκουπίδια. Και το βιβλίο της αποτελεί την επιστημονικά τεκμηριωμένη καταγγελία των καταχρήσεων της στατιστικής στην κοινωνία, από τα προϊόντα της καπνοβιομηχανίας μέχρι τη διαχείριση της πανδημίας του κορονοϊού και της κλιματικής αλλαγής.
* H Σάνε Μπλάου γεννήθηκε το 1986 στην Ολλανδία, έκανε διδακτορικό στην οικονομετρία στη Σχολή Οικονομικών του Πανεπιστημίου Eράσμους στο Ρότερνταμ και στο Ινστιτούτο Tinbergen. Είναι επιστημονική συντάκτρια της De Correspondent. Το βιβλίο της «Η μεροληψία των αριθμών» έγινε μπεστ-σέλερ στην Ολλανδία και μεταφράστηκε σε περισσότερες από δέκα γλώσσες
πηγή : https://www.efsyn.gr/
