Στον αθλητισμό υπάρχουν δύο φιλοσοφίες: Να δίνεται έμφαση στο μαζικό αθλητισμό ή στον πρωταθλητισμό. Αν και οι στόχοι για ανάπτυξη μαζικού αθλητισμού και πρωταθλητισμού δεν αποκλείουν ο ένας τον άλλον, είναι πολύ κρίσιμο το ποιος θα προηγείται.
Τα μέσα και ο χρόνος που θα διατεθούν είναι κατά κανόνα περιορισμένα, ώστε η επιλογή της προτεραιότητας οδηγεί σε διαφορετικά αποτελέσματα. Όμως οι χώρες ή και οι σύλλογοι που προωθούν κυρίως τον μαζικό αθλητισμό, δεν τα πάνε μακροπρόθεσμα άσχημα και στον πρωταθλητισμό. Αντίθετα, όσοι επιλέγουν κυρίως τον πρωταθλητισμό, ακόμη κι αν έχουν κατά περιόδους επιτυχίες, αυτές δεν έχουν πάντα διάρκεια.
Κάπως παρόμοιο είναι και το ζήτημα της προτεραιότητας στην εκπαίδευση. Θα περιοριστούμε στα Μαθηματικά. Νομίζουμε πως δεν χωράει αμφιβολία ότι η αναβάθμιση του επιπέδου μαθηματικών ικανοτήτων του συνόλου του πληθυσμού έχει ως αποτέλεσμα τη γενικότερη ανάπτυξη της επιστήμης, όχι μόνο εκείνης των Μαθηματικών, στη χώρα αυτή. Ωστόσο το σχολείο διαθέτει συγκεκριμένο χρόνο και μέσα, ώστε και στην περίπτωση αυτή είναι αναγκαία η επιλογή προτεραιοτήτων. Το ζει ο καθηγητής του σχολείου κάθε ώρα και στιγμή. Ωστόσο δεν μπορεί να αποφασίσει ελεύθερα. Το πλαίσιο το θέτει η πολιτεία με τα Αναλυτικά προγράμματα και τους ανομολόγητους εκπαιδευτικούς στόχους τους οποίους επιβάλλει ντε φάκτο το εξεταστικό οικοδόμημα. Κατά συνέπεια την αλλαγή στη φιλοσοφία μπορεί να την αλλάξει μόνο το σύνολο της κοινωνίας. Όμως για να μπορέσει η κοινωνία να δημιουργήσει άποψη, πρέπει να αποκτήσει γνώση. Γνώση που δεν θα έχει διαστρεβλωθεί από τα κατασκευασμένα αυτονόητα. Για παράδειγμα τείνει να θεωρείται αυτονόητο ότι τα Μαθηματικά απαιτούν «ταλέντο». Κάποιοι τα θεωρούν αντίστοιχα με τη Μουσική, ξεχνώντας ότι σε περιοχές που η επαφή με τη μουσική είναι ιστορική παράδοση ψάχνεις με το σταγονόμετρο να βρεις άμουσο άνθρωπο. Δεν αρνούμαστε ότι υπάρχουν εξαιρέσεις ή ότι κάποια χαρίσματα μοιάζουν έμφυτα, αν και δεν ξέρουμε ποιες περιβαλλοντικές συνθήκες μπορεί να βρίσκονται πίσω από την εικόνα. Η διαπίστωση ότι ένα παιδί έχει ταλέντο δημιουργείται αξιολογώντας τις επιδόσεις ενός συγκεκριμένου ατόμου σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, σαν να μην υπάρχει ένα παρελθόν στο οποίο γύρευε ποιοι παράγοντες έχουν επιδράσει για να αναπτυχθεί το «ταλέντο». Ο ρόλος της εκπαίδευσης είναι να βοηθήσει όλα τα παιδιά να αναπτύξουν το «ταλέντο» αυτό, μαζί με όλα τα άλλα. Όταν πια το παιδί φτάσει στην ηλικία που αρχίζει να διαμορφώνεται η προσωπικότητα του μελλοντικού ενήλικα, μπορεί πατώντας στο σταθερό γνωστικό υπόβαθρο να ακολουθήσει τις κλίσεις που του ταιριάζουν. Αυτός που έχει κλίση στις θετικές επιστήμες θα ξεχωρίσει από άλλους λόγω της επιλογής του και του ιδιαίτερου ενδιαφέροντός του και θα γίνει «πρωταθλητής» των Μαθηματικών, όπως κάποιος άλλος της Φιλολογίας ή των Οικονομικών ή ενός δημιουργικού επαγγέλματος πιο πρακτικού.
Όμως παραμένει εκκρεμές το ερώτημα του τίτλου. Είναι αυτό εφικτό; Μήπως είναι πιο ρεαλιστικό να ασχοληθούμε περισσότερο με αυτούς που, ανεξάρτητα αν οφείλεται σε ταλέντο ή οτιδήποτε άλλο «τα παίρνουν τα γράμματα» όπως λέει η λαϊκή έκφραση;
Αν ρεαλιστικό είναι το εύκολο, ναι. Αν ρεαλιστικό είναι η αποδοχή των σημερινών συνθηκών χωρίς αγώνα για την αλλαγή τους, ναι. Αλλά, αλήθεια, πόσο ρεαλιστικός στόχος ήταν – με την πιο πάνω έννοια – να ελευθερωθεί π.χ. η Ελλάδα από τους Τούρκους όταν ξεκίνησε η επανάσταση; Ποια πρόοδος θα είχε επιτευχθεί στην κοινωνία χωρίς αγώνες για αλλαγή;
Αν περιμένετε απάντηση από τον αρθρογράφο για το πώς θα επιτευχθεί ένας τέτοιος στόχος, θα σας απογοητεύσω. Γιατί δεν πιστεύω ότι κανένας «εγώ» δεν μπορεί να δώσει απαντήσεις σε κανένα μεγάλο κοινωνικό ζήτημα. Είμαστε «εμείς», στην προκειμένη περίπτωση το σύνολο των Ελλήνων μαθηματικών που μπορεί να απαντήσει, αν δοθεί η δυνατότητα να ανοίξει ένας ευρύτατος διάλογος, αν διαχυθεί η γνώση, αν συλλογιστούμε αντάμα.
Στέλιος Μαρίνης μαθηματικός
μέλος της Κίνησης για την Αλλαγή στην ΕΜΕ
