Ποιες είναι οι 5 βασικές ψυχοκοινωνικές ανάγκες για την υγιή ανάπτυξη του παιδιού μας;
Για να εξελιχθεί ένα παιδί σε έναν ευτυχισμένο και συναισθηματικά υγιή ενήλικα χρειάζεται να έχει βιώσει μια όσο το δυνατόν χαρούμενη παιδική ηλικία.
Επιστήμονες στον τομέα της Ψυχολογίας υπογραμμίζουν οτι τα πέντε (5) πρώτα χρόνια της ζωής του ατόμου οικοδομείται το μεγαλύτερο μέρος της προσωπικότητάς του και της μετέπειτα ψυχικής του υγείας. Αρνητικές εμπειρίες κατά την πρώιμη παιδική ηλικία δημιουργούν τραύματα, τα οποία κουβαλά ο μετέπειτα έφηβος και ο μελλοντικός ενήλικας, με αποτέλεσμα την εμφάνιση δυσλειτουργικών συμπεριφορών. Ως αρνητικές εμπειρίες μεταφράζονται τα βιώματα αυτά που μπορούν να στιγματίσουν την πορεία ενός παιδιού, καθώς και η διαχείριση αυτών, όπως θάνατος γονέα, ατύχημα, ασθένεια, διαζύγιο, κακοποίηση (σεξουαλική, σωματική αλλά και λεκτική, ψυχοσυναισθηματική), εκφοβισμός κ.α.
Οι Μανιαδάκη και Κάκουρος (2006:211) αναφέρουν οτι οι αρνητικές εμπειρίες κωδικοποιούνται στη μνήμη του παιδιού ως αρνητικά γνωστικά σχήματα βάσει των οποίων αξιολογεί το παιδί τον εαυτό του ως αποτυχημένο, ανάξιο, δημιουργώντας μια πυρηνική πεποίθηση, την οποία μπορεί να κουβαλά ως βαρύ φορτίο στην ενήλικη ζωή του.
Για να μπορέσουμε να προσφέρουμε στα παιδιά μας όσα χρειάζονται για την υγιή τους ανάπτυξη πρέπει να είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ποιά είναι τα συναισθήματά τους, ποιές οι ανάγκες τους και αν αυτές ικανοποιούνται.
Βασικές Ανάγκες για την αναπτυξη του ατόμου
Όλα τα παιδιά πρέπει να αισθάνονται οτι αγαπιούνται και ειναι αποδεχτά για αυτό που είναι. Ως καθρέπτης ο γονέας θα πρέπει να αντανακλά στο παιδί ότι είναι πολύτιμο και άξιο αγάπης ενισχύοντάς του με αυτό τον τρόπο την αυτοεκτίμησή του.
Σύμφωνα με τη θεωρία του Αβραάμ Μάσλοου, η ανάγκη για ασφάλεια έρχεται δεύτερη στη πυραμίδα των αναγκών μετά τις βασικές βιολογικές ανάγκες. Αποτελεί λοιπόν βασικό στοιχείο επιβίωσης η καθημερινή ρουτίνα, η προβλεψιμότητα και η σταθερότητα (περιβάλλοντος αλλά και συμπεριφορών).
Κάθε άνθρωπος έχει την ανάγκη να αναγνωρίζεται από τους σημαντικούς άλλους, πόσο μάλλον ένα παιδί που από την έλλειψη αναγνώρισης μπορεί να εμφανίσει έντονο άγχος, θυμό, απομόνωση. Οι γονείς ενθαρρύνοντας το παιδί και επιβραβεύοντας το για τις προσπάθειές που κάνει οικοδομούν γερές βάσεις για τη ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη. Με συνεχή υποστήριξη και πίστη στις δυνατότητες του παιδιού το εφοδιάζουμε με τόλμη για την ανάπτυξη της αυτονομίας του.
Το παιδί έχει ανάγκη να γνωρίζει οτι υπάρχουν όρια στη συμπεριφορά του. Χρειάζεται να διαπαιδαγωγείται κατά τρόπο να είναι υπεύθυνο όχι μόνο ως προς τους άλλους αλλά προτίστως προς τον ίδιο του τον εαυτό. Υπεύθυνο αναφορικά με τις σκέψεις του, τα συναισθηματά του, τις πράξεις του και τις επιλογές του. Το παιδί μαθαίνοντας να παίρνει την προσωπική του ευθύνη καταφέρνει να λειτουργεί ως ενήλικας συνυπεύθυνα με τους άλλους ανθρώπους, να μπορεί να λέει «όχι» δίχως τύψεις και ενοχές και «ναι» δίχως θυμό.
Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη ο άνθρωπος είναι από τη φύση του κοινωνικό όν. Όταν ικανοποιείται η ανάγκη του παιδιού να ανήκει σε μια ομάδα του προσφέρεται γόνιμο έδαφος για καλλιέργεια αξιών όπως ο σεβασμός, η αλληλεγγύη, η εμπιστοσύνη, η συνεργασία. Μέσα από την ομάδα μαθαίνει να δέχεται κανόνες, αποκτά προσωπική ταυτότητα και κοινωνικοποιείται.
Ο ρόλος των γονέων είναι πολυσχιδής και έχει ιδαίτερη σημασία για τη στάση ζωής των παιδιών. Κάθε δική τους αντίδραση μπορεί να καθορίσει σε σημαντικό βαθμό την ψυχική υγεία τους και τη συναισθηματική τους ανάπτυξη. Καλό λοιπόν είναι να παρατηρούν και να αναγνωρίζουν τις συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών τους, ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθούν αποτελεσματικά σε αυτές.
Καλό είναι να θυμάστε οτι ευτυχισμένα παιδικά χρόνια στηρίζουν το οικοδόμημα της ενηλικίωσης.
Βιβλιογραφικές Παραπομπές:
- Αβραάμ Μάσλοου
- Μανιαδάκη,Κ.,Κάκουρος, Ε. (2006) Ψυχοπαθολογία Παιδιών και Εφήβων. Αθήνα, Τυπωθήτω
- «Μεγαλώνοντας τα παιδιά μας με σοφία και γνώση», Παγκύπρια Σχολή γονέων, εγχειρίδιο για γονείς
Ιωάννα Αλπέρτη
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
