Φαινόμενα Placebo και Nocebo. Όλα είναι στο μυαλό μας;
Πόσο ρόλο παίζουν τα φαινόμενα Placebo και Nocebo στην υγεία και την επίδραση ενός φαρμάκου;
Τι είναι το φαινόμενο placebo
Με τον όρο placebo ονομάζεται το φαινόμενο κατά το οποίο παρατηρείται βελτίωση των συμπτωμάτων ενός ασθενούς από μια οποιαδήποτε εικονική, ουδέτερη, αδρανή θεραπευτική προσέγγιση μόνο και μόνο επειδή ο ασθενής έχει την πεποίθηση πως λαμβάνει ένα φάρμακο που θα τον βοηθήσει (φαινόμενο θετικής αυθυποβολής). Στα Λατινικά placebo σημαίνει «θα ευχαριστήσω», αν και πλέον στην Ιατρική ορολογία έχει αποκτήσει αρνητική σημασία, υποδηλώνοντας κάτι το ψεύτικο. Το φαινόμενο placebo είναι ένα ευρέως διαδεδομένο φαινόμενο αφού λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στις κλινικές δοκιμές νέων φαρμάκων: το υποψήφιο φάρμακο κρίνεται αποτελεσματικό μόνο όταν προσφέρει μεγαλύτερη βελτίωση από ό,τι το placebo.
Μελέτες έχουν ήδη αναδείξει την αποτελεσματικότητα του placebo στην καταπολέμηση του πόνου, της οστεοαρθρίτιδας, της κατάθλιψης και πρόσφατα της νόσου του Πάρκινσον.
Τι είναι το φαινόμενο nocebo
Στον αντίποδα του placebo υπάρχει το nocebo, φαινόμενο που εμφανίζεται όταν ο ασθενής επιδεινώνει από μόνος του την κατάσταση της υγείας του, μέσω αρνητικής αυθυποβολής. Στα Λατινικά nocebo σημαίνει «θα βλάψω». Ο ειδικός νευρολόγος Χάγερ περιέγραψε πρόσφατα σε ένα βιβλίο του πως το φαινόμενο αυτό κάνει δυναμική εμφάνιση όταν φοβόμαστε πως θα αντιμετωπίσουμε μία ασθένεια και τη θεραπεία της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι καρκινοπαθείς που έχουν τάσεις ναυτίας με το που μπαίνουν στο χώρο της χημειοθεραπείας γιατί υποσυνείδητα αντιλαμβάνονται ότι εμφανίζονται αυτές οι τάσεις.
Ο μηχανισμός των δύο φαινομένων δεν έχει ξεκαθαριστεί πλήρως.
Ωστόσο, η σύγχρονη έρευνα καταλήγει ότι υπάρχουν διάφορα placebo ή nocebo αποτελέσµατα, µε τη συµµετοχή διάφορων βιολογικών µηχανισµών και την ενεργοποίηση διάφορων ενδογενών κυκλωµάτων, ανάλογα µε τη νόσο, τη θεραπεία, το περιβάλλον του ασθενούς και την προσωπικότητά του. Kύριο ρόλο φαίνεται πως παίζει η προσδοκία του ασθενούς η οποία νευροφυσιολογικά συνδέεται με την έκκριση ορμονών και μάλιστα με ειδικό τρόπο. Φαίνεται δηλαδή πως ο εγκέφαλος γνωρίζει τι κάνει. Σε πείραμα όπου προκλήθηκε πόνος στο μπράτσο εθελοντών και χορηγήθηκε placebo κρέμα, ο εγκέφαλος παρήγαγε ενδορφίνες ενώ σε πείραμα που συμμετείχαν ασθενείς που πάσχουν από τη νόσο του Πάρκισον, o εγκέφαλος παρήγαγε ντομαπίνη. Για το φαινόμενο nocebo, οι ειδικοί λένε πως κύριο ρόλο παίζει το άγχος που προκαλεί ο φόβος και αυτό μεταφράζεται σε αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Ο εγκέφαλος γνωρίζει πολύ καλά τι κάνει, καθώς η δουλειά του είναι να ΑΥΤΟΘΕΡΑΠΕΥΕΤΑΙ!! Δεν έχει κάποιον μηχανισμό αυτοκαταστροφής του, αλλά το αντίθετο ακριβώς, έχει ένα ισχυρό μηχανισμό αυτοθεραπείας του που δίνει μόνιμα μάχη ενάντια στην δηλητηριάσή του από εμάς τους ίδιους! Ε, όπως αντιλαμβάνεστε από κάποια στιγμή και μετά δεν προλαβαίνει πια να αυτο-διορθώνεται και αρχίζει να καταβάλεται, έτσι προκύπτει η γήρανση, οι ασθένειες και εν τέλει και ο θάνατος.
Σκεφτείτε λοιπόν, ένα εγκέφαλο ο οποίος έχει πάρει το μήνυμα: Έχεις καρκίνο ή την τάδε δύσκολη αρρώστια ή το δείνα αυτοάνοσο νόσημα, από τι καταστάσεις στρες περνάει και με τι τραγικές συνήθως συνέπειες: Ποιες σωματικές ασθένειες προκαλεί το άγχος;
Αιτία θανάτου η αρνητική σκέψη (φαινόμενο nocebo)
Πολλοί γιατροί και διάφοροι επιστημονικές έρευνες επιβεβαιώνουν την ύπαρξη του παρακάτω φαινομένου. Ισχύει όντως αρκεί να ανατρέξει κανείς στην παγκόσμια βιβλιογραφία και θα βρει άπειρα παραδείγματα.
Το φαινόμενο nocebo αποτελεί ένα βασικό αίτιο επιδείνωσης ή και δημιουργίας τού καρκίνου. Αντίθετα, το να σκέφτεται και να αισθάνεται κάποιος θετικά, όταν πάσχει από κάποια ασθένεια, αλλά και στον καρκίνο, αυτό αποτελεί ένα από τα βασικά βήματα τής αυτοθεραπείας του.
Στις αρχές τής δεκαετίας τού ΄70, ένας Αμερικανός ασθενής, ο Σαμ Σόεμαν, πληροφορήθηκε, ότι είχε καρκίνο στο ήπαρ κι ότι δεν υπήρχε θεραπεία γι΄ αυτόν. Οι γιατροί τον διαβεβαίωσαν, ότι θα πέθαινε σε τρεις μήνες. Ο Σαμ απεβίωσε ακριβώς στους τρεις μήνες επιβεβαιώνοντας τούς γιατρούς του. Ωστόσο, η νεκροψία έδειξε, ότι η διάγνωση ήταν λανθασμένη! Είχε πραγματικά όγκο στο ήπαρ, όμως ήταν καλοήθης και πολύ μικροσκοπικός και το κυριότερο δεν είχε κάνει καμία μετάσταση. Αιτία τού θανάτου του δεν βρέθηκε ποτέ και τεκμηριωμένα δεν ήταν ο καρκίνος. Μετά από πολλές συσκέψεις, οι γιατροί του με την συμβολή ψυχολόγων συμπέραναν, ότι: Πέθανε, επειδή οι γιατροί του τον έπεισαν, ότι η ασθένειά του ήταν θανατηφόρα. Ουσιαστικά ενεργοποίησαν την αρνητική αυθυποβολή μέσα στον οργανισμό του, το φαινόμενο nocebo.
Μέσα από πολλές κλινικές μελέτες και πειράματα, επιστήμονες έχουν αποδείξει κλινικά το φαινόμενο ή αποτέλεσμα nocebo, όπως ακριβώς και το αντίθετο από αυτό φαινόμενο, το placebo. Επομένως, ένα μεγάλο ποσοστό καρκινοπαθών επιδεινώνονται, νοσούν και τελικά πεθαίνουν από την δύναμη, που ασκεί το αρνητικό αυτό φαινόμενο επάνω τους. Επίσης, υπάρχουν πλέον βάσιμες απόψεις, ότι το φαινόμενο nocebo μπορεί να προκαλέσει νέο καρκίνο ή μετάσταση τού καρκίνου! Το πλέον σίγουρο είναι, ότι οι δυνάμεις, που εμπλέκονται στο φαινόμενο nocebo, είναι πολύ ισχυρές. Μέχρι σήμερα, οι μηχανισμοί αυτοί εξακολουθούν να παραμένουν άγνωστοι στην συμβατική Ιατρική…
Σίγουρα η σχέση νου και σώματος είναι γεμάτη εκπλήξεις…
Μην ξεχνάτε πως ο οργανισμός μας αυτο-αντικαθιστά όλα του τα μέλη ανεξαιρέτως, αργά ή γρήγορα, που σημαίνει πως φυσιολογικά δεν θα έπρεπε ούτε να γερνά, ούτε να ασθενεί, ούτε και (ίσως) να πεθαίνει, εκτός από όταν παραιτούμαστε εμείς οι ίδιοι!! Και βέβαια δεν θα πρέπει αν παραλείψουμε και μία ακόμη πολύ σημαντική παράμετρο «αυτό-δηλητηρίασης» του οργανισμού μας: Το μυαλό επιστημονικά αποδεδειγμένα μπορεί να θεραπεύσει το σώμα.
