Μουσείο Ιστορίας Ιατρικής: Ο Ιπποκράτης και ο Ασκληπιός «κοιμούνται» πλέον ήσυχοι

Χρειάστηκε να περάσουν περίπου 2.300 χρόνια μέχρι η επιστήμη του Ιπποκράτη να βρει την αρμόζουσα στέγη. Ενα αληθινό «χρονολόγιο» της εξέλιξης της ιατρικής, το οποίο αναδεικνύει την αδιάλειπτη εξερεύνηση του ανθρώπινου σώματος από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, βρίσκεται στο Μουσείο Ιστορίας Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

Ιδρυτής, ο Στέφανος Ι. Γερουλάνος, καθηγητής Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, τ. καθηγητής Ιστορίας της Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Τα εκθέματα υπερβαίνουν τις 20.000, αποτελώντας τη μεγαλύτερη συλλογή στην Ελλάδα – έμπρακτη «ανταμοιβή» της υπομονής αρκετών χρόνων για τη συγκέντρωσή τους, καθώς και λαμπρό παράδειγμα της αξίας της προσφοράς φίλων και συναδέλφων, εντός και εκτός συνόρων. Η προσπάθεια θεμελιώνεται με τη γενναία δωρεά του Παναγιώτη Αγγελόπουλου, με τους υποστηρικτές να παίρνουν από τότε τη «σκυτάλη» κάνοντας το όνειρο αληθινό.

Εξαιρετικό δείγμα

«Οταν ήρθαμε εδώ δεν υπήρχε τίποτε – ήταν μια τεράστια αποθήκη 800 τ.μ., μέσα στην υγρασία», τα πρώτα λόγια του Δημητρίου Φούντη, οδοντιάτρου-ιατρού, δρος Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και δωρητή, καθώς κατεβαίνουμε την εντυπωσιακή σκάλα στην είσοδο. Μαζί με τον Σ. Γερουλάνο, ο κ. Φούντης είναι οι επιμελητές του μουσείου – σήμερα εκτελεί χρέη ξεναγού. Χωρισμένο θεματικά, με τις αίθουσες να φέρουν τα ονόματα των δωρητών τους, το μουσείο αποτελεί εξαίρετο δείγμα τόσο διαχρονικής όσο και διεπιστημονικής παρουσίασης των εκθεμάτων, με κεντρικό πυλώνα πάντα την ιατρική επιστήμη. «Ξεκινάμε από τα Ασκληπιεία, τα “νοσοκομεία” της εποχής, θεραπευτήρια σώματος και ψυχής». Οι πληροφορίες για τον κόσμο της αρχαιότητας, δοσμένες με τον πιο εύληπτο τρόπο. Απόλλωνας, Υγίεια, Ασκληπιός, οι ισχυρές παρουσίες εδώ. Η «ολιστική προσέγγιση», στην οποία σήμερα υποκλινόμαστε, συνειδητοποιούμε ότι δεν είναι καθόλου… καινούργια: «Ο ασθενής πρέπει να βρίσκεται σε χώρο ευάερο, ευήλιο. Ο δε γιατρός πρέπει να είναι καθαρός, να μιλάει σιγά, να προσεγγίζει τον ασθενή χωρίς να τον κάνει να φοβάται», οι υποδείξεις που μας κληροδοτούνται από το παρελθόν.

Ο Ιπποκράτης, δικαιωματικά στον δικό του χώρο. Ολες οι ειδικότητες βρίσκονται εδώ: χειρουργική, μαιευτική, γυναικολογία, ορθοπεδική – «σαν αίθουσα βασανιστηρίων για τους αδαείς», το αυθόρμητο σχόλιο της γράφουσας, αντικρίζοντας τα αναρτημένα σχέδια με τα όργανα ανάταξης. «Η αρχαία μέθοδος δεν διαφέρει από τη σημερινή», εξηγεί ο κ. Φούντης. Προχωράμε. «Στις μοναδικής ποιότητας προθήκες, παλαιά βιβλία, εξαιρετικά αντίγραφα χειρουργικών εργαλείων και νομίσματα με ιατρικό θέμα – θαυμάστε αυτό με τον Ασκληπιό της Επιδαύρου, θεωρείται το ωραιότερο νόμισμα που έγινε ποτέ!». Λίγα βήματα μακριά, η μαυροντυμένη φιγούρα που παραπέμπει στον Χάρο, με τη βενετσιάνικη μάσκα, προκαλεί ένα στιγμιαίο «σφίξιμο» στην καρδιά. Φόβος; «Στον Μεσαίωνα, χάθηκε σχεδόν ο μισός πληθυσμός της Ευρώπης εξαιτίας δύο μεγάλων λοιμών. Ο κόσμος τρομοκρατημένος. Νόμιζαν ότι η πανώλη μεταδίδεται με τον αέρα. Οι γιατροί κυκλοφορούσαν με αυτή την ενδυμασία, ενώ στο μπροστινό μέρος του ράμφους, τοποθετούνταν ειδική κατασκευή με λάδια που έκαιγαν, ώστε να φιλτράρεται ο αέρας που εισέπνεε ο γιατρός…». Αίθουσα Ιωσήφ Στρίναντ – συλλογές ιατρικών γραμματοσήμων. Στους τοίχους, υδατογραφίες φαρμακευτικών βοτάνων από τη Νίκη Γουλανδρή. Αυτούσια δείγματα στην εντυπωσιακή ξύλινη προθήκη από ελβετικό φαρμακείο του 1920.

Το βλέμμα κεντρίζουν τα αναθήματα από διάφορες θρησκείες. «Η σύνδεση της επιστήμης με την πίστη», προλαβαίνει τις απορίες ο κ. Φούντης, λίγο πριν εισέλθουμε στο παρεκκλήσιο του Αγ. Στεφάνου. «Στην Ορθόδοξη Εκκλησία έχουμε 55 άνδρες και 12 γυναίκες γιατρούς, που έχουν αγιάσει. Στο κέντρο δεσπόζει ένα πέτρινο σταυροειδές, πελεκημένο πέτρα με πέτρα, πριν ανακαλυφθεί ο χαλκός. Λόγω σχήματος, επαναχρησιμοποιήθηκε σε ορεινό εκκλησάκι – δωρεά ενός ανώνυμου βοσκού. Δίπλα, η Παναγιά η Γιάτραινα, δωρεά του Εξωραϊστικού Συλλόγου Μετσοβιτών εις μνήμην των ιδρυτών του. Μια ειδική παραγγελία εικόνας με 24 θεοτοκωνύμιά της ως θεραπεύτριας», αναφέρει συγκινημένος ο Μετσοβίτης οδοντίατρος. Απέναντι, αντίστοιχη εικόνα με τον Χριστό Αρχίατρο.

Η εξέλιξη

Οι χώροι διαδέχονται ο ένας τον άλλο. Η εξέλιξη του φαρμακείου. Του μικροβιολογικού εργαστηρίου. Ιατρικά μηχανήματα, εργαλεία κλινικής εξέτασης. Χειρουργεία στημένα. Πλήρης αναπαράσταση ενός ιατρείου εκστρατείας. Αίθουσα αναπήρων πολέμου. Αίθουσα οφθαλμολογίας. «“Αυτό το μουσείο θα εντάξει το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων στον παγκόσμιο χάρτη”, το ενθαρρυντικό σχόλιο του πρύτανη του Πανεπιστημίου του Σικάγου κατά την επίσκεψή του».

Η μαυροντυμένη φιγούρα που παραπέμπει στον Χάρο, με τη βενετσιάνικη μάσκα, ήταν η ενδυμασία των γιατρών κατά τον Μεσαίωνα.

Τρία ολοκληρωμένα οδοντιατρεία με αφετηρία το 1895, η επόμενη στάση. Δωρεά του Δημητρίου Φούντη. «Του παππού μου, του πατέρα μου, το δικό μου – προέρχομαι από οικογένεια οδοντιάτρων», επισημαίνει. «Η μεγαλύτερη συλλογή οδοντιατρικών μηχανημάτων. Η παλαιότερη άδεια εξασκήσεως οδοντιατρικού επαγγέλματος στην Ελλάδα, του παππού μου», δείχνει στον τοίχο. «Ο τροχός της εποχής… με το πόδι. Οδοντοτεχνικό εργαστήριο…».

Ποιο το όραμα για το Μουσείο Ιστορίας της Ιατρικής; Σύμφωνα με τον κ. Φούντη, «η επίσημη έναρξη προγραμματίζεται τον Φεβρουάριο του ’19. Πρόκειται για ένα μουσείο μοναδικό στην Ελλάδα, από τα λίγα στον κόσμο. Φιλοδοξούμε να γίνει ένας ενεργός χώρος, με κανονικά ωράρια και ουσιαστική λειτουργία, υψηλή επισκεψιμότητα, να συνδυάζεται με καλλιτεχνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Ευελπιστούμε να τα καταφέρουμε».