Με το δεύτερο εγκλεισμό, η συνάντηση με τους φίλους μετατράπηκε, για άλλη μία φορά, σε σπαζοκεφαλιά. Οι φιλίες μας, ωστόσο, είναι απαραίτητες για την προσωπική μας ισορροπία. Χάρη αυτές τις προνομιακές σχέσεις, μπορούμε να εμπιστευόμαστε, να υποστηριζόμαστε και να αλληλοβοηθιόμαστε -κάτι περισσότερο από την συνδιασκέδαση. Ο αληθινός φίλος είναι η «ασφαλής επένδυσή» μας, το άτομο με το οποίο μπορούμε να μοιραζόμαστε τις χαρές και τις δυσκολίες της ζωής.

 

«Είμαστε κοινωνικά όντα και οι φιλίες μας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην κοινωνικότητά μας. Καθιστούν δυνατή τη σφυρηλάτηση στενών εξωστρεφών δεσμών, δίχως τους οποίους θα ήμαστε εγκλωβισμένοι στην ιδιωτική μας σφαίρα»,

εξηγεί στην εφημερίδα Le Monde η ιστορικός Anne Vincent-Buffault, συγγραφέας του βιβλίου ¨Άσκηση της Φιλίας. Για μία ιστορία των φιλικών πρακτικών των 18ου και 19ου αιώνα¨. «Στην Αρχαία Ελλάδα, η φιλία τη βάση των κοινωνικών σχέσεων και της έννοιας του πολίτη»

Δεν προκαλεί έκπληξη, λοιπόν, το γεγονός ότι ορισμένοι από εμάς βιώσαμε άσχημα αυτήν την περίοδο φιλικού απογαλακτισμού. «Δεν μπορούμε να πούμε ότι ο κατ’οίκον περιορισμός μας “στερεί” τους φίλους μας. αλλά μας στερεί τις φυσικές σχέσεις μας με αυτούς», σημειώνει η Anne Vincent-Buffault.

Μία φιλική σχέση, για να είναι βιώσιμη, χρειάζεται δύο πράγματα: χρόνο και φυσική εγγύτητα. Ήδη από την αρχαιότητα, ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.)έλεγε ότι οι φίλοι πρέπει να έχουν «καταναλώσει μαζί ένα μόδι αλάτι» (Μόδι, μονάδα μέτρησης όγκου Σημείωση του μεταφραστή), δηλαδή να έχουν μοιραστεί κάποια γεύματα και ιδιαίτερες στιγμές. Προϋποθέσεις, που δεν πληρούνται τις τελευταίες εβδομάδες.

«Οι φιλικές μας σχέσεις εμποδίζονται από τα μέτρα φυσικής απόστασης. Στο βιβλίο “La Dimension cachée” (“Η Κρυφή Διάσταση”), ο Αμερικανός ανθρωπολόγος Edward T. Hall εξετάζει την έννοια των “proxemics”, δηλαδή τον ρόλο της φυσικής απόστασης μεταξύ δύο συνομιλητών στην επικοινωνιακή διαδικασία», εξηγεί η Anne Vincent-Buffault. «Δείχνει ότι η “οικεία απόσταση” μεταξύ δύο φίλων είναι κατά μέσο όρο περίπου 50 εκατοστά, ενώ η “κοινωνική απόσταση”, σε ένα επαγγελματικό, π.χ., περιβάλλον, είναι περισσότερο του 1,50 μέτρου».

«Άσκηση φιλικού τακτ»

Ορισμένοι βίωσαν την παράξενη εμπειρία κατά την έξοδο από τον πρώτο εγκλεισμό: η συνάντηση με ένα φίλο σε δημόσιο παγκάκι, σε απόσταση μεγαλύτερη του ενός μέτρου, μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά απογοητευτική. Με το φίλο, είσαι κοντά, ακόμα και χωρίς σωματική επαφή.

Από την άλλη πλευρά, είναι βέβαιο ότι ο εγκλεισμός οδήγησε σε μία πραγματική «αποθέωση διακριτικότητας», εκτιμά η ιστορικός: «Η απουσία φυσικής επαφής μας στέρησε όλα εκείνα τα στοιχεία, τα οποία καθιστούν δυνατή την καλύτερη κατανόηση των συναισθημάτων του άλλου και την προσαρμογή στις αντιδράσεις του. Σε αντίθεση με τη διά ζώσης επαφή, στο τηλέφωνο ή στο Skype, η αντίληψη είναι πολύ πιο περιορισμένη». Από αυτήν την άποψη, οι φιλίες μας έγιναν περισσότερο περίπλοκες, ή, σε κάθε περίπτωση, απαιτούσαν περισσότερες προσπάθειες από αμφότερες τις πλευρές.

Μία μελέτη ερευνητικής ομάδας από διάφορα εργαστήρια του  Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Έρευνας της Γαλλίας, επιχείρησε να αναλύσει τον αντίκτυπο του πρώτου εγκλεισμού στις σχέσεις μας. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι φιλικές μας σχέσεις περιορίστηκαν φυσικά από τα υγειονομικά μέτρα, αλλά δεν μειώθηκαν δραστικά, χάρη στους τρόπους διαδικτυακής επικοινωνίας. Οι 75χρονοι -και άνω- δηλώνουν ότι ήρθαν μάλιστα σε συχνότερη επαφή με τους φίλους τους από ό,τι συνήθως. Είναι αξιοσημείωτο ότι, όσο νεότεροι είναι οι ερωτηθέντες, τόσο περισσότερο απαντούν ότι ήλθαν λιγότερο συχνά σε επαφή με τους φίλους τους, από ό,τι συνήθως.

Για τον κοινωνιολόγο Guillaume Favre, που πήρε μέρος στη μελέτη,  αυτό το εύρημα είναι αρκετά λογικό. «Οι ηλικίας μεταξύ 18 και 30 ετών νεότεροι -ειδικότερα, οι φοιτητές- είναι αυτοί, οι οποίοι, γενικά, είναι ανοιχτοί στις σχέσεις. Όταν βρίσκονται, π.χ., στο πανεπιστήμιο, αρκεί να αλλάξουν ένα μάθημα, για να δημιουργήσουν νέες σχέσεις», εξηγεί.

Πιο στοχευμένα οικείες σχέσεις

Οι φιλικές μας σχέσεις μειώθηκαν, αλλά, ταυτόχρονα, έγιναν πιο οικείες και εκλεκτικές. «Άνευ εργασιακού περιβάλλοντος και πολιτιστικών, αθλητικών ή άλλων δραστηριοτήτων, κατά τον εγκλεισμό, απελευθερωθήκαμε, επίσης, από τους περιορισμούς (ή εξαναγκασμούς) που βαραίνουν συνήθως τις κοινωνικές μας επαφές. Ως αποτέλεσμα, επανεστιάσαμε σε συγκεκριμένους ανθρώπους. Αυτό οδήγησε μερικούς ακόμη και να προβούν σε “διαλογή” στις σχέσεις τους», συνεχίζει ο Guillaume Favre.

Πρόκειται για μία τάση που φαίνεται να ενισχύει τις φιλικές σχέσεις. «Οι ομόφιλες σχέσεις, αυτές, δηλαδή, με ομοίους μας, είναι αυτές, οι οποίες, κατά την περίοδο αυτή του εγκλεισμού, παρατηρήθηκαν ιδιαίτερα και ενισχύθηκαν περισσότερο», λέει ο κ. Favre. «Παραδείγματος χάριν, οι άγαμοι (χωρίς ταίρι) ή αυτοί που ζουν χωρίς παιδιά προσέγγισαν περισσότερο φίλους της ίδιας οικογενειακής κατάστασης και των ίδιων -δυνητικά- δυσκολιών».

Ο κοινωνιολόγος πιστεύει ότι αυτός ο μηχανισμός ενισχύθηκε περαιτέρω από το Διαδίκτυο. Αλλά κι εκεί, φάνηκαν τα όρια αυτών των μορφών φιλικών σχέσεων. Οι συναντήσεις στο «Skype» και στο «WhatsApp» δεν αποτελούν την πανάκεια, αλλά το λιγότερο κακό, ένα είδος λίγο ασταθούς εναλλακτικής λύσης. «Προφανώς, είναι λιγότερο διασκεδαστικό», συνοψίζουν οι οπαδοί  των εικονικών απεριτίφ.

Η περίοδος, λοιπόν, του εγκλεισμού θα ήταν συνώνυμη με τις «κατ’ έκπτωση», ρηχές φιλίες; Για την Anne Vincent-Buffault, η φυσική αποξένωση μεταξύ δύο φίλων δεν αποδυναμώνει απαραιτήτως την αμοιβαία αγάπη τους. «Η μελέτη επιστολικής αλληλογραφίας δείχνει ότι πάντοτε διατηρούσαμε εξ αποστάσεως πολύ δυνατές φιλίες. Κατά την Αναγέννηση, οι (φιλόσοφοι) Montaigne και La Boétie προσέφεραν ένα τέλειο μοντέλο φιλίας. Ωστόσο, οι δύο άντρες συναντήθηκαν ελάχιστα. Αργότερα, το 18ο αιώνα, η αλληλογραφία γίνεται με μεγάλη θέρμη και ζήλο. Η συναισθηματική διάσταση αυτών των ανταλλαγών είναι αδιαμφισβήτητη», τονίζει η ιστορικός στη Le Monde.

Ο Ιταλός κοινωνιολόγος Francesco Alberoni έκανε λόγο για την «κοκκώδη» δομή της φιλίας, η οποία, σε αντίθεση με τη συζυγική αγάπη, θεωρείται σχέση χωρίς συμβάσεις. Μπορούμε να διαβεβαιώνουμε τον άλλο για μία φιλία ανθεκτική στο χρόνο, αλλά παραμένουμε ελεύθεροι να τη διακόψουμε ανά πάσα στιγμή. Μπορούμε, λοιπόν, να νιώσουμε οικειότητα αμέσως, μόλις βρεθούμε με ένα φίλο, τον οποίο δεν είδαμε για μεγάλο χρονικό διάστημα, «σαν να μην είχαμε ποτέ αφήσει ο ένας τον άλλον», όπως λέμε σε αυτές τις περιπτώσεις. «Αυτό το φαινόμενο είναι πραγματικά μοναδικό στη φιλία», επιμένει η Anne Vincent-Buffault.

***

Πηγή: tvxs.gr